Ernest van der Kwast – IJsmakers

De titel ‘De ijsmakers’ geeft precies weer waar dit boek van Ernest van der Kwast over gaat: ijs maken. De families van ijsmakers kwamen uit het Noorden van Italië, uit arme dorpjes waar vanuit zij in de zomer naar het Westen trokken om ijs te maken en te verkopen. ‘De IJsmakers’ draait om de familie Talamini die in Rotterdam terecht komt en daar Venezia openen.

De geschiedenis begint bij de overgrootvader die als eerste het ijs maakte. Vanwege een vrouw die hem schrik aan joeg vluchtte hij naar Amerika. Na een paar jaar keerde hij terug en trouwde met haar.

De ijsmakersgeschiedenis is enorm boeiend maar het boek is een roman. Hoofdpersoon en verteller is Giovanni. Zijn vader maakte van ijssalon Venezia een begrip in Rotterdam. De traditie gaat over van vader op zoon. Broer Luca treedt in de voetsporen van zijn vader, Giovanni niet. Hij houdt van poëzie.

Van der Kwast bouwt de familiegeschiedenis mooi op. Van de vader gaat hij terug naar de overgrootvader en weer vooruit naar de verschillende levensfasen van Giovanni. Centraal staan de twee broers. Als kind hielden zij vaak elkaars hand vast. Beiden waren verliefd op hetzelfde meisje Sophia. De iets oudere Giovanni helpt de zwijgzame Luca om haar te veroveren.

Giovanni’s carrière verloopt voorspoedig. Hij wordt directeur van een internationaal poëziefestival in Rotterdam en trekt de hele wereld over. Als hij in Rotterdam is kijkt zijn broer hem nauwelijks aan. Hij zwijgt en maakt ijs. Zijn vader maakt hem evenzeer verwijten. “Ik had gekozen voor een bestaan zonder de ijssalon, zonder familie. Daar zou ik vroeg of laat spijt van krijgen.”

Wanneer Luca trouwt met Sophia verandert er weinig. Er is voor de acht maanden dat zij in Nederland werken één paar handen extra om ijs te maken. In de winter is het vakantie. De winkel is dicht, de familie zit in Italië.

Als hij ouder wordt trekt de vader zich steeds meer terug. Als hobby verzamelt hij gereedschap. Zijn vrouw wordt er gek van wanneer hij weer een nieuwe machine heeft gekocht. Eigenlijk haat hij het ijs en de ijseters. Min of meer uit frustratie stort hij zich op andere zaken: een vogel die de hele dag zingt. Of hij wordt verliefd op een kogelstootster. Van de Kwast vertelt het allemaal op hilarische wijze.

Maar eronder wordt de tragiek van het ijsmakersbestaan steeds duidelijker. Zowel de vader als broer Luca hadden geen keuze. Na jaren praat Luca weer met zijn broer. Hij vraagt hem een gunst, een oplossing voor een tergend familieprobleem. Giovanni stemt toe.

De roman verspringt per hoofdstuk heen en weer in de tijd en brengt de lezer steeds dichter bij de kern van het ijsmakersbestaan en terloops bij de kern van het familiebestaan in het algemeen.

Een thema van het boek is dat je niet alles kunt hebben in het leven. Het is nooit goed. Als het regent daalt de ijsverkoop, als de zon schijnt zou je buiten willen zijn, maar je moet zoveel mogelijk ijs verkopen.

De broers praten als zij ouder zijn vaker met elkaar. Giovanni beseft dat zijn keuze om geen ijsmaker te worden gevolgen had voor zijn broer. Luca zegt het hem: “ik moest hier blijven, ik moest de ijssalon draaiende houden.” Je kunt niet doen wat je het liefste wilt en tegelijkertijd een familietraditie in stand houden.

Luca heeft een zoon. De geschiedenis herhaalt zich Hij wil niet deugen en keert zich af van de ijssalon. Hij is op wereldreis naar Mexico en laat weinig van zich horen. Sophia ligt hele dagen in bed.

Aan het eind van de roman grijpt Van der Kwast terug op het verhaal van de overgrootvader: hij ging weg en kwam terug. De geschiedenis herhaalt met de achterachterkleinzoon, de traditie wordt voortgezet. Of niet? Het is nooit goed: of je laat je familie in de steek of je doet je hele leven iets waar je niet voor gekozen hebt.

Met de ‘De ijsmakers’ leverde Ernest van der Kwast een soepel geschreven, grappige en tegelijkertijd dramatische roman af. Het boek is minder slapstick en meer volwassen dan ‘Mama Tandoori’. ‘De ijsmakers was genomineerd voor het beste Rotterdamse boek 2015.