Judith Visser – Het meisje met de halve ster

 

Judith Visser is een veelzijdig schrijfster. Zij schreef romans, (jeugd)thrillers en een kinderboek. In 2018 verraste zij haar lezers met Zondagskind, waarin zij het autobiografische verhaal van een kind met autisme vertelde. In 2020 kwam het vervolg Zondagsleven uit, dat evenveel waardering kreeg. Al langere tijd had zij een boek in haar hoofd dat moest spelen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ook werd haar weleens gevraagd wanneer zij een boek over de wolf zou schrijven. In Het meisje met de halve ster heeft Judith Visser beide onderwerpen samengebracht. 

De roman kent twee hoofdpersonages en bestaat uit twee delen. Debra is een jonge vrouw die in 1940 in de Rotterdamse bibliotheek werkt. Zij woont thuis en heeft een jongere broer. Haar vader is Joods, haar moeder niet; het gezin is niet-praktiserend. Het tweede personage is Chaver, een jonge wolf die geboren is in de Rotterdamse dierentuin. Visser beschrijft het verhaal afwisselend vanuit beide perspectieven. In het eerste deel vindt het bombardement plaats. Het gezin is geschokt, maar hun huis is blijven staan. Chaver weet te ontkomen aan de actie om gevaarlijke dierentuindieren die zouden kunnen uitbreken af te schieten. Na het eerste jaar van de bezetting worden de maatregelen tegen de Joodse bevolking steeds afschuwelijker. In het tweede deel komen de twee verhalen samen en ontmoeten Debra en Chaver elkaar. Samen trachten zij overeind te blijven in een zeer vijandige wereld.

 

In de boeken van Visser draait het vaak om de spanning waarmee zij een verhaal weet op te bouwen; daarom zal ik verder niets over het verloop ervan prijsgeven. Zij beschrijft de gebeurtenissen strikt chronologisch. Eerst vond ik Debra en haar familie wat naïef. Telkens reageert Debra verbaasd als weer een vernederende maatregel wordt opgelegd. Zij kan gewoon niet geloven wat er allemaal gebeurt. Ik ergerde mij een beetje aan haar onderschatting van het gevaar, maar dit komt natuurlijk door onze kennis achteraf. Het was voor veel mensen werkelijk onvoorstelbaar. De familie klampt zich vast aan het idee dat zij half-joods zijn en de maatregelen niet voor de kinderen gelden. En de vader ziet in het inrichten van speciaal Joods onderwijs een aanwijzing dat er een behoorlijk toekomstperspectief voor de Joden is. Hij zegt ook verschillende keren dat het toch het verstandigst is om je aan de maatregelen te houden. Ik denk dat in veel Joodse gezinnen dit werd gedacht: de illusie dat door mee te werken je erger kunt voorkomen.

 

Hierin heeft Visser een historisch juist beeld gegeven van dat deel van de bevolking die het niet kon geloven en toch op het beste hoopte. Zij heeft veel historisch onderzoek gedaan om ook de alledaagse werkelijkheid van de oorlogsjaren in Rotterdam zo goed mogelijk weer te geven. Zij is daar goed in geslaagd. De wolf in de dierentuin is uit haar fantasie ontsproten. Er was een dierentuin op de plek waar nu ongeveer het Centraal Station ligt. Deze plek is gebombardeerd, ook voor 14 mei. Maar voor zover bekend waren er geen wolven in deze dierentuin. Iets anders is het weergeven van de angst en paniek die Chaver voelt. Deze gevoelens weet zij heel realistisch weer te geven. Ik lees graag boeken over honden en andere dieren. Maar een verhaal geschreven vanuit een dier zelf is risicovol. Dit kan kinderachtig of onrealistisch overkomen. Het dier krijgt soms te veel menselijke trekken of maakt te onwaarschijnlijke dingen mee. Visser weet het gedrag van Chaver een mooie balans te geven. Hij is dierlijk in zijn basisbehoeften, maar toont ook gevoelens die verwant zijn aan menselijke gevoelens als liefde, angst en trouw. Mede hierdoor is Het meisje met de halve ster een bijzonder boek geworden: een geslaagde historische roman in combinatie met een verhaal over een wolf. In een uitgebreid nawoord legt zij haar beweegredenen uit die zij had bij het schrijven van deze roman en geeft zij aan welke keuzes zij heeft gemaakt om historisch materiaal wel of niet te gebruiken. Dit nawoord geeft een extra dimensie aan het boek.