Elfie Tromp acteert, presenteert, danst, dicht en zingt. En zij schrijft romans. Pietà is haar derde. Het boek werd vorige week gepresenteerd in Annabel. Het kon weer. In Pietà brengt Tromp actuele maatschappelijke onderwerpen samen in een veelstemmig verhaal dat elementen heeft van een thriller en bij vlagen grappig is. De hoofdpersoon, diegene die de anderen in beweging brengt, doet zelf heel weinig. Het enige wat Joshua doet, een jongen van 21 die bij zijn moeder woont, is in een standbeeld klimmen en er niet meer uit komen.
Het kolossale standbeeld is van een generaal die fout was in een of andere oorlog. Er is besloten het te verwijderen. Waarom Joshua in het beeld is geklommen blijft onuitgesproken. De titel van de roman verwijst naar een Christusfiguur, maar je kunt op vele manieren naar zijn actie kijken. Zowel de groep voorstanders van het beeld als de groep tegenstanders eigenen hem toe. De felle voorstanders zijn mannen die in de verwijdering van het beeld de zoveelste bedreiging zien van de bestaande orde. Zij hebben zich gegroepeerd onder leiding van de enge Timmy Koppernik. Zij heten eenvoudigweg De Mannen. De tegenstanders van het beeld zijn verenigd in een activistische club die zich Schone Straten noemt.
Een derde partij die Tromp opvoert is de pers. Dit is een veelkoppig monster. Chiron Clemens is de hoofdredacteur van de lokale krant. Zijn invloed is beperkt. Boven hem zijn machten aan het werk waar hij geen greep op heeft. Hij is goed bevriend met de burgermeester, die door zijn ex beschuldigd wordt van verkrachting, nota bene in een interview in de krant van Chiron. Het verhaal krijgt op zulke momenten soap-achtige trekken. Tromp laat vele verwikkelingen en belangverstrengelingen zien, maar soms is het wat veel. De dochter van Chiron is betrokken bij de protestgroep tegen het standbeeld. Twee jonge journalisten vechten om een primeur, het interview met de moeder van Joshua. Een van hen is Aamina. Zij is van Somalische afkomst en zij vermoedt dat zij daarom zal worden gepasseerd. Wat in deze journalistieke slangenkuil vooral opvalt is dat iedereen uiteindelijk keihard zijn of haar eigen belang nastreeft, terwijl iedereen praat over mooie idealen. Noem het een realistische weergave.
Om deze veelstemmigheid in een goeie vorm te gieten en vaart in het verhaal te houden past Tromp een geslaagde truc toe. Alle korte hoofdstukken, van ongeveer twee tot zes pagina’s, hebben de titel van diegene die aan het woord is. Zo zijn de perspectiefwisselingen beter te volgen voor de lezer en hoeft de schrijver niet in de lopende tekst aan te geven wie er aan het woord is. Toch had ik bij pakweg de eerste vijftig pagina’s soms moeite het verhaal te volgen. Ik bladerde te vaak terug om te controleren wie wie was. Later had ik hier geen last meer van.
Pietà speelt in een middelgrote havenstad, maar de verwikkelingen doen dorps aan. Op kleine schaal brengt Tromp problemen in beeld die de hele samenleving aangaan. De stadse omgeving komt expliciet aan bod. Chiron mijmert een hoofdstuk lang over de veranderingen in zijn stad. “Noem dit: kantelpunt, geboorteplek, doorsluisgebied. Hier regeren arbeidsethos en pragmatisme. Stadsvernieuwing haalde de gebouwen die de gevechten overleefd hadden neer in plaats van ze te renoveren. Ze hebben geprobeerd een giftige geschiedenis uit te wissen en fris opnieuw te beginnen. Alsof we geen geheugen hebben.” Overduidelijk is in dergelijke passages Rotterdam herkenbaar. De soms snel vertelde gebeurtenissen en pakkende dialogen weet Tromp goed af te wisselen met dergelijke uiteenzettingen over bijvoorbeeld de stad. Daarnaast gebruikt zij poëzie, waarin de Mannen zich soms uiten en zijn er hier en daar pamfletten van de activisten opgenomen. Het maakt het boek extra levendig.
Halverwege krijgt het verhaal spannende elementen. Je wilt weten hoe het verder gaat. Door de wisselende perspectieven weet de auteur deze spanning meer en meer op te rekken. Daarnaast wordt de tegenstelling tussen ‘haves en have-nots’ steeds scherper neergezet; zo ook die tussen de oude generatie van witte alcoholistische mannen en de jonge ambitieuze vrouwen. Een ballerige kroegmaat verklaart het de oudere journalist. “Wij zijn allang verleden tijd, Chiron, Oude heren. Je moet mee of je valt af.” De jonge generatie pakt inderdaad kansen. De arme Joshua hangt ondertussen nog steeds aan het beeld. Ook zijn moeder slaat er een slaatje uit door geld te vragen voor een interview. Hij is het centrale personage in het boek. Zijn actie haalt het slechtste in mensen boven.
Elfie Tromp zei bij de presentatie dat de burgemeester haar lievelingskarakter is. De man wordt geraakt door de aanklacht van zijn vrouw en het verraad van zijn vriend. “Als de menselijke geschiedenis ons iets heeft geleerd, is het dat het hoogste verraad wordt gepleegd door degenen die je het meest nabij zijn.” De burgemeester is een onbenul maar heeft ook iets knuffelbaars. Uiteindelijk speelt hij het spel niet meer mee. Iedereen denkt aan zichzelf en de meesten blijven met lege handen achter. De enige die goed uit de strijd lijkt te komen is de burgemeester.
Hierboven heb ik een deel van de verhaallijnen laten zien. Pietà is een gevuld boek, een actueel, maatschappelijk boek, maar ook een vrolijk boek. Het is ongetwijfeld met veel plezier geschreven. Ik moest even in het verhaal komen, maar daarna las ik de roman achter elkaar uit. Door de wisselende perspectieven lijkt het boek uitermate geschikt om te bewerken tot scenario voor een televisieserie.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten