Gerbrand Bakker – Rotgrond bestaat niet

Omdat het Boekenweekthema natuur is verschijnen er veel boeken over dit onderwerp. Gerbrand Bakker schrijft veel over natuur. Niet verwonderlijk dat ‘Rotgrond bestaat niet’ nu verschijnt. De bundel gaat onder meer over zijn werk als tuinman, het verdwijnen van soorten, het vermeende gevoelsleven van bomen en de afwegingen om weer een hond te nemen.

Bakker is graag buiten. Bergen zijn zijn favoriete natuur. “Mogelijk mede door dat altijd aanwezige gevoel van angst of ontzag. Je moet altijd ontzettend geconcentreerd zijn, vooral bij het dalen.” Eén misstap kan al fataal zijn. Hij vertelt over de beklimming van de Reichenspitze in de Alpen. De mannen zijn met touwen met elkaar verbonden, balancerend over een graat, één man al met zijn hoofd in het verband van een eerdere val. Men staat doodangsten uit. Uiteindelijk is de top adembenemend mooi. Bakker ziet een alpenkauw, een levend wezen, dat hier thuishoort. Dat stelt hem gerust. De alpenkauw geeft hem vertrouwen in de afdaling, die ook niet makkelijk is. De leider van de klim brengt de mannen naar beneden. ’s Avond barst de man in tranen uit. De spanning was hem teveel geworden.

In dit soort verhalen weet Bakker natuur en persoonlijke beleving mooi met elkaar te verbinden. Vroeger hield hij niet zo van bossen. Dat veranderde definitief toen hij in de Eifel kwam te wonen. Met zijn hond Jasper liep hij uren door de bossen. Hij ontdekte de variatie, de geleidelijke veranderingen en merkte dat een bos rustgevend kan zijn. Al wandelend werkte hij zijn gedachten uit voor zijn columns. Dit was geen bewust proces, maar het dwalen door het bos en het laten afdwalen van je gedachten zorgden voor de juiste inspiratie.

Van deze invloed van bomen op de mens is het een kleine stap naar het gevoelsleven van bomen. De boswachter Peter Wohlleben schreef hier een populair boek over. Bomen zouden pijn ervaren en het afsnijden van takken zouden we  daarom niet zomaar mogen doen. Helaas geeft Wohlleben geen onderbouwing waar die zintuigen en dat brein van de boom zich dan bevinden. Bakker vindt het een boeiend onderwerp, maar snoeit toch liever een struik flink terug om hem daarmee te laten opleven.

Een centraal thema in zijn stukken is de weerbaarheid van de natuur. De essentaksterfte wordt door een schimmel veroorzaakt. Vele essen zijn uit voorzorg gekapt. Waarom? Vanwege de veiligheid? Volwassen essen lijken de ziekte te overleven. Hetzelfde zag je een tijd terug bij de kastanjes. Gelukkig is er toen niet geruimd. De kastanjes hebben zelf de kastanjebloedingsziekte overwonnen. De natuur is weerbaarder dan wij vaak denken.

De natuur in Nederland verandert, zoals overal. Er zijn soorten uitgestorven en verdwenen. De bever is opnieuw geïntroduceerd. Dit kost een hoop geld. Bakker vraagt zich af waarom dit nodig was. De bever wordt beslist niet met uitsterven bedreigd, alleen was hij al twee eeuwen weg uit Nederland. Het heeft meer met nationalisme en sentiment te maken.

In Engeland verdrijft de grijze eekhoorn de rode eekhoorn. Mensen maken zich daar heel druk om, waarom? Bakker vermoed dat het iets te maken heeft met angst voor de eigen sterfelijkheid. De rode eekhoorn komt verder in Europa nog voldoende voor.

Ook van het bericht dat er veel minder insecten zijn dan een paar decennia geleden ligt Bakker niet wakker. Mensen reageren heel emotioneel op dit bericht, maar de simpele vraag of dit erg is wordt zelden gesteld. Deze nuchterheid bevalt mij wel. Vooral als hij ingaat op hoe mensen hierop reageren is Bakker erg grappig. Een briefschrijver maakt zich enorm zorgen om het verdwijnen van de weidevogels. Bakker legt uit dat juist weidevogels weinig insecten eten. Een ander ziet in het najaar steeds minder weidevogels wegtrekken. Bakker wordt er droevig van. Grutto’s en tureluurs trekken in de zomer al weg.

Met ‘Rotgrond bestaat niet’ heeft Gerbrand Bakker weer een prachtig boek geschreven. Ik las het in één dag uit en had meteen zin om in een bos te gaan wandelen. De passages over het zoeken naar een hond zijn aangrijpend. De verhalen over het inrichten van zijn tuin zijn humoristisch. Bakker schrijft zoals altijd zonder omhaal en zorgvuldig. Een genot om te lezen.