Lieke Marsman – De volgende scan duurt vijf minuten

In 2011 won Lieke Marsman de C. Buddingh-prijs voor haar poëziedebuut ‘Wat ik mijzelf graag voorhoud’. Vorig jaar verscheen van haar ‘Het tegenovergestelde van een mens’. Het boek is een roman, maar bevat ook essays en poëzie. Zij oogstte er veel succes mee. Wat het publiek toen niet wist was dat zij in die tijd al erg ziek was. Jarenlang was zij moe en had zij pijn. Artsen wisten niet wat de oorzaak was. Na een MRI-scan bleek het een kwaadaardige tumor in haar bovenrug te zijn.

In ‘De volgende scan duurt vijf minuten’ doet Marsman verslag van haar ziekte en van de gevolgen die deze heeft gehad op haar dagelijkse leven. Naast een prozaverslag bevat het boekje een paar prachtige gedichten. Het prozadeel begint zo: “Ik had mezelf al helemaal in het narratief van de overspannen twintiger geplaatst. Succesvolle carrière, bewogen sociaal leven, ambitieus – zijn dat tegenwoordig niet de indicaties voor een burn-out.”  Zij doet fysiotherapie en volgt de goede adviezen op om RSI in haar schouder te bestrijden. De volgende diagnose luidt: een spierziekte. Later wordt zij doorverwezen naar een neuroloog die een MRI-scan voorstelt.

De wachttijd voor de scan is twee maanden. Haar vriendin Simone zorgt ervoor dat de scan eerder kan plaatsvinden. De pijn is haast ondraaglijk. De diagnose is slecht. De tumor is groot en kwaadaardig. Er is haast geboden. De operatie, anderhalve week later, verloopt goed. Het herstelproces kan daarna beginnen, lichamelijk en vooral geestelijk. Voordat zij goed kon beseften dat zij kanker had was de tumor al verwijderd. Met het besef komt de angst voor de dood en het gevoel van eenzaamheid. “Een eenzaamheid die ik als ondraaglijk heb ervaren, maar die wel redelijk gemakkelijk af te schudden was door het beoefenen van maatschappijkritiek.”

Klaas Dijkhoff lanceerde een plan om de bijstand te verlagen, met als onnavolgbare redenering dat mensen in de bijstand pech hebben en daarom een extra schop moeten krijgen om weer op eigen benen te gaan staan. Marsman analyseert het begrip pech, maar legt ook haar eigen situatie uit. Net genezen van kanker, doodmoe en niet in staat om te werken. Zij heeft dus geen inkomen als zelfstandige en heeft geen recht op bijstand, voordat zij haar zaak opheft en haar pensioen opeet. Trappen in de hondenpoep is pech hebben, maar de redenen waarom mensen in de bijstand komen niet; net zomin als kanker krijgen pech genoemd kan worden.

Juist de combinatie tussen het persoonlijke verhaal en de maatschappijkritiek maken ‘De volgende scan duurt vijf minuten’ een verhaal dat sterk ontroert. Tot slot een gedicht van Lieke Marsman.

We verdampen

Het zijn rare tijden, jaargetijden

veranderen en vermijden een confrontatie

met vakantie.

Je pruttelt wat mee met lichamen

die druipen, ijlen, kwijlen, schijten.

Een koor in mineur, dat zachtjes brult:

Je lijf is ziek, maar je wordt beter, het zal slijten.

Je zult stiller in het gras liggen en slanker,

uitgemergeld chic bezoek ontvangen. Maar kanker

heeft geen kalender, dus heb geduld.

We verdampen tot we condenseren

en ook rampen zijn gemaakt van feiten.

Je hoeft ze er alleen maar uit te destilleren:

Je wordt beter. Het zal slijten.