De Rotterdamse schrijfster Daphne Huisden debuteerde in 2010 met de roman Alles is altijd fictie. Drie jaar later schreef zij Dit blijft tussen ons. Charlatans kwam vorig jaar uit en is haar derde boek. Het is een dystopische roman die speelt in Stokerdam, een stad die veel weg heeft van Rotterdam.
Het verhaal begint op een schip dat een stel vluchtelingen uit Stokerdam heeft opgepikt. De groep bestaat onder anderen uit een oude man, een goochelaar, een kat en een jonge vrouw. De laatste heet Norah en zij is de hoofdpersoon in het boek. De bemanning is verbaasd, want Stokerdam is toch een ideale stad? De vluchtelingen doen hun verhaal en vragen tenslotte om een gunst. Het verhaal begint op het moment dat Norah, nog niet zo lang geleden, terugkeerde naar Stokerdam. Zij was met haar moeder vijftien jaar ervoor uit de stad weggegaan. Haar moeder is inmiddels overleden en zij heeft een aanvraag gedaan om weer in de Stokerdam te mogen wonen. Haar redenen, die zij uitgebreid moet beargumenteren bij de ambtenaar die beslist over haar toelating, zijn wat dubbelzinnig. Is het heimwee, behoefte aan vastigheid of zoals zij aangeeft om bij haar familie te zijn, waar zij en haar moeder al die tijd nauwelijks contact mee onderhielden?
Tijdens het toelatingsgesprek met Norah begrijp je langzaamaan hoe de stad omgaat met haar burgers. Aantrekkelijk aan de manier van schrijven van Huisden is dat zij perfect weet te doseren en een ongemakkelijke spanning weet op te roepen. Tijdens het gesprek mengt zij de dialoog naar aanleiding van de vragenlijst die afgewerkt wordt met de gedachten van Norah en de fysieke reacties van de ambtenaar. Als lezer ben je eerst in het ongewisse over hoe de procedure in elkaar zit. Norah weet net iets meer dan de lezer en probeert op allerlei manieren de ambtenaar te beïnvloeden. De vragen laten steeds meer zien wat voor samenleving Stokerdam is. Deze manier van schrijven zorgt ervoor dat je door wilt lezen. Later verandert de toon in het boek en krijgt het dystopische verhaal iets van een avonturenroman. Deze combinatie werkt goed. Ik moet er wel bij zeggen dat het avontuurlijke mij soms deed denken aan een Bommelverhaal van Marten Toonder dat zich afspeelt in Rommeldam.
De stad heeft bewust ervoor gekozen om moderne computers en mobiele telefoons buiten de deur te houden. De administratie geschiedt grotendeels op papier. Het bestuur is niet onderdrukkend in de gewone zin van het woord. Er worden geen mensen zomaar opgepakt en er is geen autoritaire man aan de macht, maar een Burgermoeder. Alle voorschriften lijken in het belang van de inwoners te zijn genomen. Iedereen krijgt hulp om een fatsoenlijk burger te worden en te blijven. Zo krijgt Norah net als ieder ander een Participatiecoach, waarmee zij Functioneringsgesprekken moet voeren. Mensen kunnen bij slecht gedrag of niet meedoen strafpunten krijgen en inwoners worden gestimuleerd om melding te doen als zij iets verdachts zien bij medeburgers. Het BCD, Bureau Corrigerende Dienstverlening, houdt alles nauw in de gaten. Voor goed functionerende mensen is de titel Excellent Burgerschap weggelegd. Er wordt constant een beroep gedaan op burgerzin en opgeroepen om mensen niet alleen te laten zitten.
De dystopie die Huisden schetst is heel goed getroffen. Het doet denken aan China, maar het verhaal bevat ook veel vakjargon uit de sociale sector. Veel begrippen worden in een of ander vorm in onze samenleving toegepast of zou je tegen kunnen komen in managementlectuur. Hiermee lijkt zij te willen zeggen, dat we helemaal niet zover afstaan van de wereld die zij beschrijft in haar boek. Mooi is daarbij de nadruk die zij legt op toerisme in de stad. Om in de stad te wonen moet je door een uitgebreide screening; toeristen zijn daarentegen meer dan welkom, maar uitsluitend in die delen van de stad die daarvoor bestemd zijn. In deze toeristenwijken is de gentrificatie volledig doorgevoerd. In hippe bars zitten zelfs ingehuurde hipsters om de authentieke sfeer te verhogen.
Norah gaat nadat zij is toegelaten naar haar familie die een hotel in verval beheren. Het ligt in Lefshaven, een wijk waar toeristen niet geacht worden te komen. Norah heeft twee neven waarmee zij samen opgegroeide en die allebei een andere richting zijn opgegaan. Gabriel is politicus en doet in de aankomende verkiezingen een gooi naar de macht in Stokerdam. Lorenzo wordt gezocht wegens opruiing. Lange tijd is het voor Norah onduidelijk wat hij precies heeft gedaan. Deze neef werkt in een theater met goochelaars, worstelaars en andere artiesten. Huisden beschrijft deze fantastisch wereld met veel smaak.
Charlatans is een goed doordacht verhaal waarin Daphne Huisden verschillende genres weet te combineren. Het verhaal is spannend, soms wat onrustig en heeft vaart. De laatste vijftig pagina’s vond ik zelf wat tegenvallen. De ontknoping na de vele verwikkelingen en vooruitwijzingen moet wel groots zijn, maar de finale had ook iets ongeloofwaardigs. Een rustiger einde was misschien meer op zijn plaats geweest. Mooi zijn verder de vele parallellen die je in het verhaal kunt lezen, zowel binnen het verhaal als met omstandigheden in onze huidige samenleving. Norah kreeg als kind spookverhalen te horen en het spookachtige komt vaker voorbij in het boek. Het is dan soms de vraag wat wel en wat niet waar is. Een link met de Burgermoeder en de autoriteiten in het algemeen die spookverhalen vertellen aan de inwoners van Stokerdam is snel gemaakt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten