Ali Smith
is een beroemde schrijfster uit Schotland. Zij schrijft romans, toneel en korte
verhalen. ‘Autumn’ is een roman uit 2016. Het is het eerste boek in een reeks.
Erna volgden ‘Winter’ en ‘Spring’. Ik heb zo’n vermoeden dat haar volgende boek
‘Summer’ zal heten. ‘Autumn’ stond op de shortlist voor de Man Booker Prize
2017. Het boek kreeg alom lovende recensies. In het Parool stond te lezen: ‘Een
caleidoscopisch, uitdagend en stilistisch virtuoos boek’. Je kunt het ook
overdrijven.
‘Autumn’ is
een beetje een raar boek. Misschien dat het daarom mensen aanspreekt: niet te
bizar, wel apart en een beetje zweverig. Het eerste hoofdstuk is een droom van
de 101-jarige hoofdpersoon Daniel Gluck. De andere hoofdpersoon is Elisabeth
Demand. Als kind woonde zij naast hem. ‘Autumn’ gaat over haar relatie met deze
mysterieuze oude man. Daarnaast gaat het boek over haar relatie met haar
moeder. De moeder begrijpt de omgang van haar dochter met deze buurman niet.
Het verhaal
speelt in verschillende tijden. In de jeugdscènes wordt de moeder van Elisabeth
neergezet als een bang wezen, dat elk initiatief van haar intelligente dochter
met argwaan bekijkt. Als kind krijgt Elisabeth een schoolopdracht om een buur
te interviewen. Zij is nieuwsgierig naar de oude man en stelt alvast een
vragenlijst op. Haar moeder vindt het niks en zegt dat zij de antwoorden beter
zelf kan verzinnen. Later ontdekt Elisabeth dat haar moeder minder dom en kortzichtig
is dan zij altijd dacht.
Het afstand
bewaren tot de ander en het al dan niet overschrijden van grenzen is een
belangrijk thema in ‘Autumn’. In een interview zegt Ali Smith: “Ik snap de zin
van grenzen niet, tenzij we die grenzen oversteken”. Dit thema keert terug in
de roman, met name door de inmiddels gerealiseerde Brexit. Elisabeth moet haar
paspoort verlengen en komt terecht in een bureaucratische molen. De afstand
tussen ambtenaar en burger is levensgroot geworden in het post-Brexit tijdperk.
In deze tijd is ook de bibliotheek inmiddels gesloten, wordt gezichtsherkenning
ruim toegepast en ben je zonder id vogelvrij.
Dit zie ik
als de achtergrond bij het verhaal over de relatie tussen Elisabeth en Daniel
Gluck. Vanaf haar jeugd bouwt zij een vertrouwensband met hem op. In de scenes
in het heden is Elisabeth een volwassen vrouw. Zij bezoekt Daniel in een
verzorgingshuis en leest hem voor, hoewel zij niet weet of hij haar kan horen.
Zij slagen er in de leeftijdsgrens te overbruggen.
Rond de
oude man blijft in het hele boek een waas van mysterie bestaan. Zijn dromen worden
uitgebreid beschreven. Daarnaast loopt het verhaal van de pop-art kunstenaar
Pauline Boty. Elisabeth wil een promotieonderzoek schrijven over deze enige
vrouwelijke Britse kunstenaar uit de pop-art. Gluck beschrijft nauwkeurig een
aantal schilderijen van haar, werk dat al decennia verdwenen is.
Al met al
vond ik ‘Autumn’ niet de meesterlijke roman zoals hij in veel recensies wordt voorgesteld.
Het taalgebruik is wisselend. Sommige grappig bedoelde scenes, zoals het
wachten in het postkantoor voor het verkrijgen van een nieuw paspoort duren te
lang. Ook de vele woordspelingen zijn vaak flauw. Maar dan word je weer verrast
door hele heldere dialogen tussen de twee hoofdpersonen, bijvoorbeeld een
gesprek over het verzinnen van verhalen, waarin Gluck zegt: “So always try to
welcome people into the home of your story.”
Geen opmerkingen:
Een reactie posten