Alex Boogers – De zonen van Bruce Lee

De zonen van Bruce Lee is het twaalfde boek van Alex Boogers. Zijn stijl is herkenbaar. Hij heeft een eigen geluid in de Nederlandse literatuur. Alleen met de Goden vind ik een van de beste Nederlandse romans uit de eenentwintigste eeuw. De zonen van Bruce Lee is geen roman. Het is zeker een ode aan een sportheld van Boogers en een reflectie op zijn vaderschap en het vaderschap in het algemeen. Het boek is kortom moeilijk in een hokje te plaatsen, maar het onmiskenbaar een Boogers-boek.

De vorm die hij kiest om dichter bij zijn held Bruce Lee en bij zijn zoon te komen is bijzonder. De meer dan driehonderd pagina’s hebben de vorm van een brief aan zijn zoon. Dit terwijl hij samen met hem reist naar plaatsen waar Bruce Lee heeft gewoond. Dit brengt hen naar Hong Kong, naar Seattle en naar andere plekken aan de Westkust van Amerika.

Boogers begint zijn verhaal bij zijn eigen jeugd. Op een schoolfeest wilde hij Bruce Lee imiteren om een meisje te imponeren. Hij eindigde bij spoedeisende hulp in het ziekenhuis. Ondanks deze mislukking, hij begreep dat hij niet in letterlijke zin Bruce Lee kon worden, heeft hij door dit incident wel iets geleerd. Het gaat in het leven om doorzetten. Boogers groeide op in een arbeidersgezin. Studeren, lezen of überhaupt ambitie hebben werden niet gestimuleerd. “Jongens als jij hebben het veel meer naar hun zin op de lts”, werd er tegen hem gezegd. Zijn ooms bespotten hem vanwege zijn studiekeuze en slingerden hem naar zijn hoofd: “hij wil vast dokter worden” en het herkenbare: “te lui om te werken, zeker?”

Bruce Lee leerde hem dat je je eigen weg moet kiezen. Je moet geloven in wat je doet en je niet van wijs laten brengen. Dit geldt evenzeer voor studeren als voor de vechtsport. Boogers ging al jong naar de sportschool: Taekwon-Do, kickboksen, het draaide vooral om zelfverdediging. De vechtsport is een vechtkunst, een zelfverdedigingskunst. Het woord Kung-Fu, dat Boogers ontdekte via Bruce Lee betekent ‘oefening’ of ‘hoge vaardigheid’. Het gaat om de eigen weg die je moet bewandelen.

Met zijn moeder of ooms kon hij niet over deze zaken praten. Hij neemt zijn familie niets kwalijk. De afstand was gewoon te groot. “Het gezegde dat een dubbeltje nooit een kwartje zal worden, werd het hardst gebezigd door mijn eigen nest.” In de sportschool doet hij een ontdekking. Iedereen is gelijk gekleed. Onderscheid is er alleen in de stappen die je gezet hebt in de discipline die je jezelf oplegt, niet in afkomst of status van je ouders. Deze boodschap, het praten over het pad waar je voor kiest in je leven, brengt Boogers aan zijn zoon over. Hij wil met hem het gesprek aangaan, juist omdat hij dat zelf als kind nooit kon met zijn familie. Wat een beetje jammer is, is dat de briefvorm van het boek weinig discussie toelaat. De zoon heeft geen eigen stem in het verhaal. Hij is geen personage, waar de lezer van binnenuit kennis mee maakt. Maar De zonen van Bruce Lee is natuurlijk ook geen roman.

Bruce Lee werd in 1940 geboren in San Francisco, waar zijn ouders toen verbleven. Een paar maanden later keerde het gezin terug naar Hong Kong waar Bruce Lee opgroeide. Dit is de plek waar Boogers zijn reis begint. Bruce Lee is al jong geïnteresseerd in vechtsport. Hij krijgt Kung Fu lessen van zijn leermeester Yip Man. Maar hij is ook een straatvechter, en iemand die zich wil laten gelden. In veel opzichten is hij bijzonder. Zijn ouders behoorden tot de betere klasse in Hong Kong. Zijn vader was filmacteur. Als kind trad Bruce Lee op in een aantal Chinese films. Hij beoefende veel verschillende vechtsporten en was ook een verdienstelijk danser. In 1958 werd hij chachacha-kampioen van Hongkong. 

Boogers zoekt met zijn zoon naar sporen van zijn held in Hong Kong. Veel is dit niet, maar er geweest zijn is toch belangrijk. In het museum zien zij zijn beeld en honderden voorwerpen die hem toebehoorde. Toch gaan de spullen niet voor hen leven. Bruce Lee vertrekt als jongeling naar de VS. Zijn ouders waren misschien bang dat hij door het straatvechten zou afglijden in de criminaliteit. In Seattle begint hij onderaan de maatschappelijke ladder. Hij werkt in een restaurant van een oom. Seattle is belangrijk voor zijn ontwikkeling. Hij begint er een sportschool en ontmoet er zijn vrouw. Ook wordt hij uiteindelijk opgemerkt door de jetset. Boogers speurt met zijn zoon de stad af naar overblijfselen van het leven van Bruce Lee. Vooral het bezoek aan zijn graf maakt indruk om hen.

Bruce Lee heeft al lang de ambitie het te maken in de filmindustrie. Als vechtsporter krijgt hij erkenning, maar vooral als leraar. Hij staat niet in de ring en beperkt zich ook niet tot één stijl. De overstap naar de film is moeizaam. Hij kan in die tijd als Chinees volgens de filmbazen nooit een hoofdrol vervullen in een Amerikaanse film. Uiteindelijk komen zijn eerste films uit in Hong Kong en wordt hij en ster in Azië. Via een omweg keert hij als filmheld terug in Amerika. Boogers beschrijft deze stappen in zijn leven in detail en haalt regelmatig fasen uit zijn leven terug om ze opnieuw te bekijken. Zijn stijl van schrijven is verhalend en persoonlijk. Hij legt telkens verbanden met zijn eigen leven en dat van zijn zoon. Hij doet minder aan analyse, behalve bij de vraag waaraan Bruce Lee overleden is. Hier doen vele wilde theorieën de ronde, zoals moord door vijanden uit het criminele milieu. Boogers houdt het op een medische verklaring, oververhitting. Dit past op een symbolische manier ook goed in het verhaal van zijn leven. 

Boogers ziet parallellen met zijn eigen leven en zijn persoonlijkheid. De verhouding is vanzelfsprekend scheef. Hij bewondert hem en kan slechts in de schaduw van Bruce Lee staan. De zoon als metafoor is goed gekozen. Als kind speelde Boogers de scènes uit zijn films na. Hij en zijn vriendjes voelden zich de zonen van Bruce Lee. Maar je kunt zonen ook opvatten als de navolgers van zijn stijl van vechten en zijn manier van leven. En de zonen zijn ook de lessen die Boogers in deze brief doorgeeft aan zijn eigen zoon.

Een van die lessen is het doorzetten. Boogers was als jongeman slachtoffer van een ernstig ongeluk. Hij zou nooit meer kunnen sporten. Hij beschrijft het genezingsproces en de wil om door te zetten. Ook als een gekozen weg wordt afgesneden kun je een ander pad kiezen. Hij werd trainer en schrijver. Kenmerkend voor hem is de vechtersmentaliteit. Boogers ziet het hele leven als een strijd. In dit boek benadrukt hij dit voortdurend. Ik begrijp hem, maar zelf zou ik het nogal vermoeiend vinden om altijd in die vechtmodus te moeten staan. Ik kan mij voorstellen dat bij hem – Boogers wordt binnenkort vijftig jaar – ook een periode in zijn leven komt van meer rust. 

Interessant is dat zijn zoon die rust wel lijkt uit te stralen. Als kind had hij al een oplettende blik. Die is altijd gebleven, maar hij is minder spraakzaam dan zijn vader. Hij uit zich in zijn tekeningen en in de muziek waar hij van houdt. Verder lijkt hij de rust zelve. Op reis is hij nooit opstandig naar zijn vader toe. Soms is de liefde tussen de twee sentimenteel. Je zou verlangen naar een conflict. In een roman zou een ruzie of een breuk niet mogen ontbreken, maar het boek is autobiografisch. Toch werd ik steeds nieuwsgieriger naar het eigen geluid van de zoon. Misschien dat hij ooit zelf gaat schrijven of misschien in tekeningen deze reis zal verbeelden. Ik kijk ernaar uit.

De zonen van Bruce Lee is een openhartig boek. Voor mij was Bruce Lee een nauwelijks bekende figuur. Dat maakte het lezen sowieso interessant. De vorm van dit boek wijkt af van eerdere boeken van Alex Boogers, maar de stijl en de thema’s blijven herkenbaar.