Rob van Essen – De goede zoon

De goede zoon kreeg vele lovende recensies. Ik las er een paar en werd nieuwsgierig naar het boek. Uit de stukken werd ik niet goed wijs waar het verhaal over ging. Na lezing vind ik het nog steeds lastig een samenvatting te geven.

Het verhaal speelt in de nabije toekomst en is enorm afwisselend. Er komen vreemde zaken in voor, zoals een pratende auto, maar tegelijkertijd is het een aangrijpend verhaal over een man die twintig jaar voor zijn demente moeder heeft gezorgd. Er zitten hilarische herinneringen in van een werkeloze jongen die tewerkgesteld wordt in een archief en samen met kansloze leeftijdsgenoten de dagen stukslaat. Er zitten bespiegelingen in over de toekomst van het schrijven, moderne kunst en de plotloze roman, maar het boek bevat ook mythische elementen met pelgrims die door de bergen trekken.

Het verhaal is vooral erg spannend opgebouwd. De structuur zit vernuftig in elkaar. Na een paar hoofdstukken wist ik nauwelijks waar het verhaal heenging. Wat ik wist was de vage aanduiding dat de hoofdpersoon met Lennox op weg was naar Bonzo die zijn geheugen kwijt was geraakt. Dit sloeg nergens op, toch las ik door. Het doel van de twee mannen wordt kennelijk in zeven dagen bereikt, althans in de titels van de hoofdstukken wordt dit aangegeven.

Tijdens de reis kijkt de zestigjarige hoofdpersoon terug op zijn leven. Zijn moeder is onlangs overleden. Zij werd honderd jaar. De zoon merkt dat hij bepaalde eigenschappen waar hij zich bij haar aan ergerde heeft overgenomen. Hij denkt hieraan bij het zitten op haar oude stoel met bewegende elementen. Ook hij kan de knoppen niet uit elkaar houden. Grappig is de rol van apparaten in deze roman. In het archief was het werk heel handmatig en de stoel van moeder is iets uit onze tijd. Maar langzaam komen er steeds meer elementen het verhaal binnen uit de tijd waarin het verhaal zich afspeelt: stoelen met handen die masseren, zorgrobots en zelfrijdende auto’s.

Andere dingen zijn verdwenen of zijn moeilijk te krijgen, zoals echte koffie. De twee grote veranderingen die de maatschappij hebben opgeschud zijn de robotisering en de invoering van het basisinkomen. Bijna iedereen is nu vrij en heeft tijd om musea te bezoeken, op pelgrimstocht te gaan of om te schrijven. Ook lijken er geen landsgrenzen meer te bestaan. De twee rijden verder en verder zonder dat zij in een ander soort samenleving terechtkomen.

De hoofdpersoon vertelt gedurende de reis meer en meer over zijn moeder, aan Lennox en aan zijn pratende en denkende auto. Sommige verhalen herhaalt hij een paar maal. De kern is dat zij uiteindelijk gelukkig werd vanaf het moment dat er volledig voor haar werd gezorgd. Een link met de hele samenleving, zoals deze wordt geschetst door Van Essen is snel gelegd. De robots doen het werk, de mens hoeft slechts vermaakt te worden.

Dat hier een grimmige kant aan zit, daar draait het om in het spannende verhaal over het terugvinden van iemands geheugen. Hier zal ik verder niets over vertellen om het niet voor andere lezers te verpesten. Knap is dat je soms dit spanningselement helemaal kwijt bent. Het verhaal gaat dan over de moeder of de hoofdpersoon mijmert over gebeurtenissen uit zijn leven waar hij spijt van heeft of die hij niet begrijpt. Deze afwisseling stoort absoluut niet. En sommige zijpaden blijken later perfect in het grote verhaal te passen.

Het gedachteleven van de hoofdpersoon is kronkelig. Tot zijn eigen verbazing, zo lijkt het, komt hij tot conclusies over zijn huidige leven en de verhouding tot de wereld. “Er zijn overal verbanden ontstaan waar ik geen weet van heb, en tussen mij en de wereld lijkt steeds minder verband te bestaan.”

Concluderend, De goede zoon is een opmerkelijke roman, waar op een wonderlijke manier het verhaal wordt verteld. Leuk is dat de auteur (of de verteller) soms opeens het verhaal binnenstapt en een opmerking maakt over het verhaal. Dit werkt vervreemdend. Mijn enige kritiekpunt is dat het herhalen van bepaalde gebeurtenissen, met name de verhalen over de moeder, mij wat ging tegenstaan. De tocht in de pratende auto, waarbij de hoofdpersoon de verhouding tot zijn moeder uiteenzet, had wat minder uitvoerig gemogen.