Michelle van Dijk – Kijk niet om!

Kijk niet om! Is de derde roman van Michelle van Dijk. Het boek zit zeer ingenieus in elkaar. Een strakke compositie kan soms het leesplezier in de weg zitten, maar dat is hier beslist niet het geval, ik las het meeslepende verhaal achter elkaar uit. Van Dijk vertelt een aantal verhalen naast elkaar en vergelijkt het geheel met een quilt, een deken met drie lagen textiel en een vlakverdeling. De hoofdpersoon is een Rotterdamse lerares klassieke talen; haar tante Kate is overleden en haar moeder besluit om met lapjes kleding van haar zus een quilt te maken. De drie lagen in het verhaal gaan over de zus, over de moeder en over de lerares; het alomvattende thema is liefde. Daarnaast kleedt zij de roman aan met een aantal korte essays over Griekse mythen die een groot aantal thema’s beslaan, waaronder bedrog, noodlot, seksueel geweld en vrouwenonderdrukking. De onderwerpen sluiten nauw aan bij de drie verhaallijnen en zijn actueel.

Maria Kager – De buitengewoon geslaagde opvoeding van Frida Wolf

De afgelopen tijd verschijnen er opmerkelijk veel uitstekende Nederlandstalige debuten, zoals van Falun Ellie Koos, Julie Cafmeyer en Safae el Khannoussi. De buitengewoon geslaagde opvoeding van Frida Wolf is ook een debuut. Kager is literatuurwetenschapper en publiceerde eerder voornamelijk non-fictie. Ze won met haar roman De Bronzen Uil, een debutantenprijs, en werd met het boek genomineerd voor een aantal andere prijzen. Het verhaal over het leven van Frida Wolf speelt grotendeels in Haarlem waar zij als alleenstaand kind opgroeit in de Koepelgevangenis. Haar excentrieke vader is gevangenisdirecteur, haar moeder is psychoanalytica. Het verhaal gaat over een bijzondere opvoeding en over de band die zij heeft met haar vader Timofey, de moeder komt jong te overlijden bij een verkeersongeval. Het boek gaat ook over het gevangeniswezen en Kager geeft veel detailinformatie over de koepelgevangenis.

Detlev van Heest – De resten van een mens

 

Vorig jaar verscheen van Detlev van Heest het dikke Parkeren in Hilversum, waarin hij in dagboekachtige stijl zijn terugkeer naar Nederland, de dood van zijn vriend Han Voskuil en zijn werk als parkeercontroleur beschrijft. De resten van een mens, dat onlangs verscheen, is hier een vervolg op. In meer dan achthonderd pagina’s geeft hij een beeld van zijn werk in Hilversum waar de spanningen met leidinggevenden steeds hoger oplopen en waar hij contacten onderhoudt met een aantal markante persoonlijkheden. Hij bezoekt daarnaast zijn familieleden in Duitsland, waarvan de meeste op sterven na dood zijn of opgesloten zitten; en hij ziet geregeld Lousje Voskuil en minder vaak Frida Vogels. Een thema in het boek is de menselijke aftakeling, Detlev komt er steeds meer alleen voor te staan. Gelukkig brengt hij het verslag van zijn dagelijkse leven aan de lezer met ruim voldoende ironie en humor om het tot het eind toe uit te lezen; sterker, ik vloog door de achthonderd pagina’s heen.

Simon Vestdijk – Else Böhler, Duits dienstmeisje

Else Böhler was een van de eerste romans die ik van Vestdijk las. Ik was begin twintig, studeerde en woonde nog thuis met een jongere broer, net als Johan Roodenhuis, de hoofdpersoon in deze roman. Helaas waren er geen Duitse dienstmeisjes te bekennen op Rotterdam-Zuid in de jaren tachtig. Het boek maakte indruk op mij en de sfeer van het boek kon ik mij bij herlezing ruim vijfendertig jaar later goed herinneren. Else Böhler kwam uit in 1935 en was toen de tweede roman die Vestdijk publiceerde, na Terug tot Ina Damman. Naast een - half autobiografische - roman over een jongeman die een obsessieve liefde voor een dienstmeisje ontwikkelt, was het boek in 1935 ook actueel; het speelt deels in Duitsland, waar Vestdijk zowel de wrede als belachelijke kanten van het Nazisme toont.

Falun Ellie Koos – Rouwdouwers

 

Dit jaar staan er twee debuten op de shortlist van de Libris literatuurprijs, dat is bijzonder. De eerste is Oroppa van Safae el Khannoussi, een boek dat de hemel in is geprezen en de Vlaamse Boon literatuurprijs al won. Rouwdouwers van Falun Ellie Koos is het tweede genomineerde debuut. In de roman vertelt Koos in een krachtige stijl het verhaal van Ada, die met haar vader en broertje in een stacaravan woont en geleerd wordt om hard te zijn, een rouwdouwer. Ada probeert hieraan te voldoen maar kiest ook haar eigen weg. Het is buigen of barsten. Als ik lid van de Librisjury zou zijn, zou ik Rouwdouwers verkiezen boven Oroppa.

Martin Rombouts – boek 1

 

Martin Rombouts had eerst enige bekendheid als dichter; na het winnen van De Slimste mens werd hij een bescheiden BN’er en uitgevers stonden in de rij om hem een contract aan te bieden. Zijn debuut is nu verscheen bij Das Mag en heet ironisch boek 1. Ironie en zelfspot zijn kenmerkend voor het boek, dat je nauwelijks een roman kunt noemen. Het is een bundeling stukken en stukjes, die je soms als gedichten kunt lezen, dan weer als columns of dagboekaantekeningen. Het mooi uitgegeven boek bevat ook foto’s en screenshots. Hij schrijft over zijn overleden moeder, zijn afkomst, zijn plotselinge bekendheid en over zijn dagelijkse leven, maar het gaat toch vooral over het schrijven van dit boek. Rombouts heeft humor en zegt rake dingen, maar de flauwe grapjes gaan soms ook vervelen.

Anke Scheeren – Blauw of de kleur van blijdschap

Anke Scheeren debuteerde in 2009 met de prachtige korte roman De mooiste dagen zijn het ergst; daarna legde zij zich toe op haar wetenschappelijke carrière – Scheeren is psychologe – maar publiceerde wel met enige regelmaat korte verhalen. Nu is er na zestien weer een roman, en wat voor één! Het verhaal in Blauw of de kleur van blijdschap draait om de doodnormale, wat saaie man Egbert Klein, die als data-analist werkt voor een bedrijf dat windmolens maakt. Door zijn baas wordt hij onverwacht naar Mongolië gestuurd om er windmolens te verkopen. Het uitgestrekte lege land zou er uitermate geschikt voor zijn, zijn baas heeft al een afspraak gemaakt met de lokale autoriteiten. Met een gelikte PowerPointpresentatie gaat Egbert op pad. De roman gaat over verlies, over onzekerheden in het leven en over het maken van beslissende keuzes. Het boek is buitengewoon goed geschreven: de toon is soms luchtig humoristisch, dan weer dreigend en zwaarmoedig. Scheeren geeft steeds voldoende prijs aan de lezer om in te schatten hoe het verhaal zich zal ontwikkelen, maar toch word je telkens weer verrast welke kant het op gaat.

Judith Visser – Zondagskracht

 

Na Zondagskind en Zondagsleven verscheen onlangs het derde deel over het leven van Jasmijn Vink, het alter ego van Judith Visser, dat net als zij autisme heeft en daarom streeft naar rust en structuur. Het eerste deel draaide om de kindertijd van Jasmijn, het tweede ging vooral over werk, zelfstandig wonen en het hebben van een relatie door de ogen van iemand met autisme. In Zondagskracht is Jasmijn een bekende auteur en woont zij met haar vriend in een dorp dicht bij de zee. De onderwerpen die haar leven opschudden zijn de dood van haar moeder, haar worsteling met een nieuwe uitgever, het je staande houden tijdens de coronapandemie en het uitbreiden van de roedel met nieuwe honden. De rode draad in het boek is de zoektocht naar een evenwichtig leven, zonder al te veel prikkels, maar wel rekening houdend met de mensen om haar heen; iets wat geregeld schuldgevoelens oproept. In het chronologisch vertelde verhaal weet Judith Visser al deze onderwerpen prachtig in elkaar te schuiven tot één doortimmerd geheel.

Simon Vestdijk – Rumeiland

 

Rumeiland verscheen in 1940 en is een van de bekendste historische romans van Simon Vestdijk; het verhaal speelt op Jamaica in de jaren 1737/1738. Richard Beckford wordt door zijn oudere broer William vanuit Engeland naar Jamaica gestuurd om te onderzoeken waarom de rum- en suikeropbrengsten dalen. Peter, een andere broer, is enige tijd terug overleden op het eiland. De familie bezit uitgestrekte plantages en behoort tot een kleine witte bovenlaag, die heerst over de vele slaven. Racisme is onderdeel van het dagelijkse leven op Jamaica in die tijd. In de roman doet Richard verslag van zijn tocht, waarbij hij naast het onderzoek, ook eigen motieven heeft het eiland te bezoeken. Als kind kwam hij ooit kort in contact met de pirate Anne Bonney. Zij maakte een verpletterende indruk op hem en hij wil haar graag terugvinden. Rumeiland is een avonturenroman met vele verwikkelingen die onmiskenbaar Vestdijkiaans zijn.