In Noorwegen is Johan Harstad enorm populair. Internationaal
is hij evenzeer succesvol. Het meeste werk van hem is in het Engels vertaald.
Hij wordt vergeleken met Jonathan Safran Foer. Buzz Aldrin, waar ben je
gebleven? uit 2005 is zijn eerste roman.
De hoofdpersoon heet Mattias. Hij is een eind-twintiger en woont
in het Noorse Stavanger. Hij heeft een baan als tuinman en een lieve vriendin.
In het eerste deel vertelt Mattias over zijn jeugd. Hij was altijd een braaf jongetje, verdiepte zich als kind
in de ruimtevaart. Toevallig was zijn geboortedag de dag dat de eerste mens in
1969 voet op de maan zette. Dit gegeven fascineert hem. Maar Mattias
identificeert zich meer met de tweede man op de maan, Buzz Aldrin.
“En in de lente van 1979 besloot ik in al die drukte in de
wereld te verdwijnen, nummer twee te worden, iemand die nuttig wilde zijn in
plaats van op te vallen, die deed wat hem gevraagd werd.“ Dit thema komt in het
hele verdere boek terug. “Sommigen willen niet de hele wereld hebben, ook al
kunnen ze hem krijgen.”
Soms ontkomt hij er niet aan om op te vallen. Mattias is
verliefd op een meisje uit zijn klas, Helle. Hij zegt hier niets over tegen
zijn spaarzame vrienden, net zo min als hij hen vertelt over zijn zangtalent. Op
een schoolfeest gaat hij verkleed als ruimtevaarder. Eindelijk spreekt hij met
Helle, die lief tegen hem doet. Na een ruime hoeveelheid alcohol waagt hij de
stap. Hij gaat het podium op, zingt de sterren van de hemel en oogst groot
succes. Hij laat zich echter niet toejuichen, verdwijnt snel en ligt wekenlang
ziek op bed. Later zal Helle zijn meisje worden.
Dit is een patroon in het leven van Mattias. Hij wil het
liefst verdwijnen, onzichtbaar zijn, maar af en toe breekt hij los om daarna zo
snel mogelijk weer in zijn schulp te kruipen. Alles lijkt in orde met de 29-jarige Mattias. Je weet als
lezer dat dit schijn is. De achterflap en de eerste pagina’s laten weten dat
hij vertrekt naar de Faeröer, de eilandengroep ver van de kust van Noorwegen.
Hij is de weg kwijt, zijn meisje heeft hem verlaten en hij is zijn baan al
tuinman kwijt. Op de Faeröer begint zijn nieuwe leven.
Dan wordt meer en meer duidelijk dat de neiging van Mattias om
te verdwijnen voorkomt uit zware psychische nood. De thrillerachtige
beschrijving op de achterflap vind ik niet helemaal passen bij de inhoud. Er
zit spanning in het boek, maar het thema is het vinden van een plek in de
wereld, het maken van keuzes in het leven, opgewassen zijn tegen verwachtingen,
enzovoorts.
Hoe anderen de ‘geesteszieke’ Mattias zien, laat Johan
Harstad heel mooi zien via de ouders. “Maar Mattias, je weet dat het onmogelijk
is geen sporen na te laten. Er is altijd iemand die je ziet. Altijd iemand die
zich je herinnert. Altijd iemand die van je houdt. Bijna altijd. Dat is gewoon
zo.”
Wat er allemaal op de Faeröer gebeurt met Mattias zal ik
niet verklappen. Daarvoor moet je het boek zelf lezen. Buzz Aldrin, waar ben je gebleven? is soepel geschreven, de verteller bouwt zijn
verhaal langzaam op. Regelmatig blikt hij vooruit en laat doorschemeren dat er
rampen staan te gebeuren. Hij zegt bijvoorbeeld in een bijzin dat er toen nog
niemand dood was. Dit brengt spanning in het verhaal en schept verwachtingen.
Je blijft geboeid lezen. Maar de verteller kondigt te vaak dramatische momenten aan. Dit
verzwakt de spanning juist en dat is jammer.
Waar voor mij meer de spanning zit, is dat je een goed beeld
krijgt van de gedachtewereld van Mattias, maar dat je hem nooit volledig kan
doorgronden. En het mooie is dat de schrijver de andere kant van de gekte
laat zien. “Wij die de wereld alleen uit het lood zien. … Want wie een
alternatieve werkelijkheidsopvatting heeft, krijgt vrijheden die jij nooit zult
hebben. Het privilege van de geesteszieke, omdat hij niet weet wat hij doet.” Wonderlijk tenslotte is de ‘ontknoping’, de laatste vlucht,
aan de hand van een middeleeuws thema. Meer zeg ik niet, want dat is niet
aardig als je dit boek zelf wilt lezen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten