De nieuwste roman van Houellebecq kwam bijna een jaar geleden uit in de Nederlandse vertaling van Martin de Haan, de vaste vertaler van Houellebecq. De roman kreeg in eerste instantie geen razend enthousiaste kritieken en er was gedoe over een seksfilm waar de schrijver in optrad en waar hij wel of niet toestemming voor gegeven had om te vertonen. De omvang van de roman, bijna zeshonderd pagina’s, weerhield mij er ook van om het boek meteen te gaan lezen, maar het bleek uiteindelijk de uitwerking van een echte Houellebecq op mij te hebben, dat wil zeggen dat ik werd gegrepen door het verhaal en wilde blijven lezen.
Vernietigen heeft een wat afwijkende opbouw dan veel van zijn andere werk. Zijn romans beginnen vaak ijzersterk, maar ergens halverwege zakt het verhaal wat in, alsof de schrijver ook niet meer weet waar hij met zijn hoofdpersoon heen moet. Dit kabbelende deel duurt soms honderd pagina’s, waarna de vaart er weer in komt. Vernietigen heeft grotendeels deze kabbelende stijl, wat geen diskwalificatie is. Het verhaal begint in 2026 en de hoofdpersoon is Paul Raison, topambtenaar en vertrouweling van de minister van economische zaken Bruno Juge. Grappig is dat Paul in de eerste twee paragrafen nog niet optreedt, terwijl er wel essentiële zaken voor het verhaal lijken te gebeuren. Ik was daardoor even op het verkeerde been gezet. Op Internet verschijnen verontrustende filmpjes, waarvan men vermoedt dat zij afkomstig zijn van een terreurgroep. In een levensecht filmpje wordt de onthoofding van Bruno Jugo getoond. Ook de andere filmpjes zijn met verbijsterend veel technische kennis in elkaar gezet. De geheime dienst heeft geen idee wie ze gemaakt zouden kunnen hebben. Ze nemen contact op met Paul Raison, wiens vader jarenlang een collega was bij de geheime dienst.
Later volgen werkelijke aanslagen die afkomstig moeten zijn van dezelfde terreurgroep. Maar omdat de doelen heel verschillend zijn tast men volledig in het duister of het een rechtsextremistische groep, een groep eco-terroristen of wat dan ook is. Deze spannende verhaallijn krijgt na de eerste paar paragrafen steeds minder aandacht. Alleen bij een nieuwe aanslag is er even paniek, maar deze spitst zich vooral toe op de angst voor publieke afwijzing omdat er geen daders getraceerd kunnen worden. Uiteraard speelt dit een rol bij de aankomende verkiezingen. De president heeft er twee termijnen opzitten. Hij schuift een populist naar voren, met het plan om na zijn termijn terug te keren als president. Bruno Juge is de running mate van deze populist. De enige echte tegenkandidaat is een rechtsextremist.
Maar ook deze politieke verhaallijn vormt niet de kern van het boek. Dat is het leven van Paul Raison, zijn huwelijk, het contact met zijn familie en later zijn ziekte en aftakeling. Zijn vader krijgt een hersenbloeding en ligt in een lichte coma. De katholieke zus van Paul ontfermt zich samen met de tweede vrouw van haar vader over hem. Paul bezoekt hem ook geregeld en overdenkt zijn familiebanden. Houellebecq neemt ruim de tijd om de verhalen van de zus, haar man en een broer van Paul uiteen te zetten. Tussendoor uit hij kritiek op onder meer het zorgsysteem.
Paul had een slechte relatie met zijn vrouw Prudence. Zij woonden samen maar zagen elkaar zelden. Door de ziekte van zijn vader komen ze langzaam maar zeker weer tot elkaar. Ook om dit proces te beschrijven neemt Houellebecq alle ruimte, maar toch verveelt het nergens. Zijn proza is rustig en leest heel vlot weg. Hij weet de lezer wel constant een gevoel van zinloosheid te geven. Zijn vader zag bijvoorbeeld na de dood van zijn vrouw geen reden meer om te bestaan: “maar je kunt zonder reden bestaan. Dat is zelfs het meest voorkomende geval.” Dit is een thema in het werk van Houellebecq: grote gebeurtenissen - politiek of persoonlijk - raken ons misschien wel, maar het individu verandert er niet wezenlijk door. Het blijft alleen achter en sterft alleen, zonder reden. Door het rustige proza vergeet je soms hoe scherp en humoristisch hij kan zijn, enkele citaten.
Over zijn drankgebruik: ”Hij was altijd in voor een glaasje, een beetje te veel zelfs, het begon groteske vormen aan te nemen, misschien zou hij wel snel doodgaan aan tabak en alcohol, dan was het laatste deel van het leven voorbij voordat het een probleem kon worden.”
Over het kiezen op de favoriete kandidaat: “Toch was dat als keuze niet absurd, de keuze voor de meerderheid is soms de beste, zoals je in wegrestaurants over het algemeen het beste de dagschotel kunt nemen, al geeft dat geen aanleiding tot gepassioneerde gedachtewisselingen.”
Met het verhaal van Paul in Vernietigen bestrijkt Houellebecq alle aspecten van het menselijk leven: liefde, verraad, familiebanden, vriendschap en meer. De laatste honderd pagina’s gaan over de dreiging en later de realiteit van Pauls eigen naderende dood. Al eerder in de roman wordt er volop verwezen naar dat einde, verrassend is het dus niet, wel is het fantastisch beschreven; een laatste citaat: na een aanslag waarbij wordt verondersteld dat de wereld een ander aanzicht zal aannemen. “Over het algemeen blijft het aanzicht van de wereld stabiel, alles gaat gewoon zijn gangetje; maar soms, heel zelden, vindt er een gebeurtenis plaats. Hetzelfde, dacht hij in algemenere en vagere termen, geldt voor mensenlevens. Het menselijk leven bestaat uit een opeenvolging van administratieve en technische moeilijkheden, afgewisseld met medische problemen; met het klimmen der jaren nemen de medische aspecten de overhand. Dan verandert het leven van aard en begint het op een hordenloop te lijken: de toestand van je organen wordt steeds vaker aan steeds meer soorten medische onderzoeken onderworpen. Die concluderen dat de situatie normaal is, of toch in elk geval aanvaardbaar, totdat een ervan een ander oordeel velt. Dan verandert het leven voor de tweede keer van aard en wordt het een min of meer lang en pijnlijk traject naar de dood.”
Geen opmerkingen:
Een reactie posten