maandag 5 september 2016

Marek Sindelka - Anna in kaart gebracht

Marek Šindelka is een jonge Tsjechische schrijver. Hij is erg populair in Tsjechië. ‘Anna in kaart gebracht’ is vertaald door Edgar de Bruin. Het boek is prachtig uitgegeven door Das Mag. Jammer dat het omslag na één keer openen al kapot ging.



Anna in kaart gebracht’ is een merkwaardig boek. Ik dacht een roman in handen te hebben. Na een paar hoofdstukken besefte ik dat het een verhalenbundel was, maar na het uitlezen van de tien verhalen twijfelde ik. Het doet er eigenlijk niet toe. Het is al mooi dat je zo op het verkeerde been wordt gezet.

In alle hoofdstukken komen mensen voor die elkaar vreselijk in de weg zitten. In een treincoupe raakt een man gebiologeerd door een meisje. Maar elke beweging van haar levert een nieuwe ergernis op. Totdat het meisje hem een tijdschrift aanbiedt om te lezen. Ergernis slaat om in verliefdheid. Nieuwe mensen die de treincoupe binnen komen ondergaan de zelfde geïrriteerdheid. Iedere beweging of geluid in de treincoupe kan tot een explosie leiden. Šindelka bouwt in een paar pagina's de spanning heel mooi op.

Een ander verhaal gaat over een stel dat op vakantie is. Het wordt beurtelings vertelt door de ogen van de man en de vrouw. Beiden zijn totaal uitgekeken op deze relatie, zien de ander als zielig of hulpeloos, maar spreken dit niet uit. Zij kunnen elkaar fysiek nauwelijks verdragen. Toch raakt het meisje zwanger.

Na het lezen van zo’n verhaal verlang je naar wat frisse lucht. Veel verhalen van Šindelka spelen zich af in kleine ruimtes, te kleine ruimtes. Je zou naar buiten willen, maar de karakters houden hun verstoorde relaties binnen in stand. Je leest erover, staat erbij en kijkt ernaar. Blij word je er niet van, maar Šindelka weet het wel prachtig op te schrijven.

In het titelverhaal wordt Anna nauwkeurig omschreven, te beginnen met haar geboorte. “Je komst op deze wereld was een ramp.” Haar ouders en achtergrond worden beschreven, haar jeugd, maar ook haar linkermondhoek en haar lage bloeddruk. Anna zelf komt niet aan het woord in dit verhaal. Het zijn wel haar gebaren en geluiden die ergernis opwekken. Dit past in het thema van het hele boek. En het is hoe Šindelka menselijk gedrag typeert.

“Je zag dat zelfs minieme gebaren totale afkeur voor iemand kunnen wekken. Je hoefde maar een beetje te zondigen  tegen het beeld dat de anderen van je hadden of ze begonnen je meteen te haten. Een nette, stille en verlegen jongen die iedereen aardig vond omdat je op hem je gevoel – of medelijden – kon richten hoefde maar iets onverwachts te doen, gaan dansen op een feestje, op de verkeerde toon over zichzelf te praten, te luidruchtig te worden, of te intiem, of de verleider gaan spelen en hij werd onmiddellijk weerzinwekkend.”

Anna en een aantal andere personages komen terug in andere hoofdstukken. Zo legt Šindelka het verband tussen de verhalen. Je ziet iemand vanuit een andere invalshoek, soms alleen maar kort in het voorbijgaan. Al met al vormt zijn boek geen afgerond geheel. Dat is ook niet zijn bedoeling geweest.

In het hoofdstuk ‘Onroerend goed’ voert de verteller een felle monoloog tegen Anna. Hij bekritiseert de huidige samenleving, de digitale wereld, de amusementsindustrie onder leiding van de Entertainer, etc. “ We hebben ontzettend behoefte aan verhalen, we kunnen niet meer zonder… Maar het is allemaal een leugen Anna, we zien onszelf verkeerd. Al die verhalen geven geen inzicht in het verleden, ze geven slechts inzicht in Google.” Zijn betoog eindigt met de verzuchting. “Anna, soms verlang ik terug naar de werkelijkheid. Soms verlang ik terug naar jou.”

Het thema escapisme, bijvoorbeeld in de digitale wereld of in games, en het verlangen naar iets wat echt is, zie je terug in de wereld van de Architect, een karakter dat in een paar verhalen opduikt. Zijn eigen huis is een heel persoonlijk ontwerp. Elke ruimte verwijst naar een deel van hemzelf en komt overeen met de afmetingen van zijn lichaamsdelen.

Als er commentaar komt op een gebouw van hem, geeft hij antwoord. “Alle gebouwen in de wijde omgeving van mijn bouwproject zijn slechts kopieën van kopieën. Geen ervan straalt een krachtig idee uit. Geen ervan is werkelijk waardevol. Daar valt niets aan te verpesten.” Later komen er mannen in zijn huis rondsnuffelen. Zij nemen papieren in beslag die hen verdacht voorkomen.


Hetzelfde beeld dat de Architect geeft van zijn gebouw geeft Marek Šindelka in deze verrassende bundel van mensen. Het zijn slechts kopieën. Tegelijkertijd weet je dat authenticiteit feitelijk niet mogelijk is. In te krappe ruimtes proberen mensen om te gaan met dit dilemma. Het lukt hen niet goed.


Marek Šindelka komt eind september naar Nederland en is op zaterdag 24 september te zien op het GDMW-festival.

Geen opmerkingen: