In
ongenade is een fantastisch boek. Voorgelezen door Hans Croiset wordt het alleen
maar beter. Het grote thema is schuld en schaamte. Hoofdpersoon is David Lurie:
begin vijftig, gescheiden, docent Engelse letterkunde aan de universiteit van
Kaapstad, maar tegenwoordig heet dat zoiets als communicatiekunde.
Hij voelt
zich oud en eenzaam. Zijn enige uitje is het wekelijks bezoek aan hetzelfde
hoertje. Maar zij verdwijnt als hij te persoonlijk wordt. “Ouder worden is geen
elegante bezigheid.” Op de
universiteit gaat Lurie een verhouding aan met een studente, Melanie. Zij ziet
hem eigenlijk niet zitten, maar laat zich overtuigen. Zij is knap en “schoonheid
moet je delen”, zegt Lurie.
Het gaat
mis als er een jongeman opduikt. En wanneer de ouders van Melanie weet krijgen
van de relatie wordt er een klacht ingediend. Melanie laat zich niet meer zien
aan hem. De commissie die Lurie ondervraagt is welwillend: als hij schuld
bekent en excuses aanbiedt, of eigenlijk een biecht aflegt, is er nog een weg
terug. Hij weigert en neemt ontslag.
David Lurie
start een nieuw leven. Hij gaat naar zijn dochter Lucy die op het platteland
woont. Hier gaat de roman een nieuwe fase in. De tegenstellingen in de
Zuid-Afrikaanse maatschappij - man-vrouw, jong-oud en natuurlijk wit-zwart –
komen hier sterker naar voren. Het is onduidelijk wat Lurie met zijn leven wil.
Hij maakt geen keuzes en zit vol cynisme.
Hij helpt
zijn dochter met haar werk en verzorgt de honden waar zij op past. Het leven
dat zijn dochter leidt bevalt hem niet. De twee leven in gescheiden werelden.
Lurie kan zijn dochter niet uitleggen wat er met hem is gebeurd. Hij komt met een
verhaal waarbij hij geheel voorbij gaat aan de gevoelens van Melanie. Eerbied
aan de begeerte, noemt hij het.
David
begrijpt daarentegen niet waarom Lucy hier woont. Haar vriendin heeft haar in
de steek gelaten. De zwarte buurman Petrus is heel behulpzaam, maar hij
vertrouwt hem niet. Een andere vriendin werkt met haar man in een
dierenkliniek. Lurie vindt hen lelijk en dom. Later gaat hij desondanks met de
vrouw naar bed. “Hier zal ik aan moeten wennen, dit is niet het sappige vlees
van Melanie.”
Een
dramatische gebeurtenis geeft een nieuwe wending aan het verhaal. De boerderij
wordt overvallen door twee zwarte mannen en een jongen. Zij roven, verkrachten
Lucy en mishandelen David. De honden worden wreed afgemaakt. Hiermee
wordt de onderlinge relatie op scherp gezet. Hij blijft cynisch en vindt dat
zijn dochter moet stoppen met dit leven. Zij verzwijgt de verkrachting en doet
slechts aangifte omwille van de verzekering. Door het drama staan zij nog
verder van elkaar dan voorheen.
Later
overdenkt hij: “de verkrachters kwamen een schuld innen.” Er was sprake van een
persoonlijke haat. Maar was zij schuldig, vraagt hij zich af. Maatschappelijk
kun je dit misschien zeggen. Lucy voelt dit ook en strijd daarom niet tegen het
onrecht dat haar is aangedaan. Ook als later de jongen opduikt bij de buurman,
is zij niet op wraak belust. Dit in tegenstelling tot haar vader, die het recht
in eigen hand wil nemen. Wanneer Lucy
zwanger blijkt te zijn reageert zij evenmin naar de maatstaven van haar vader.
Zij wil geen abortus. Onbegrijpelijk voor David.
De
persoonlijke neergang van David Lurie gaat verder. Hij keert tijdelijk terug
naar zijn huis, dat in de tussentijd is leeggeroofd. Hij zoekt contact met
Melanie en bezoekt zelfs haar ouders. Niets raakt hem meer. Hij staat buiten de
maatschappij. Hij vindt nog enige troost in het werk van de dichter Byron. En hij
helpt de vriendin van Lucy als vrijwilliger in de dierenkliniek. Hij
zorgt voor het opruimen van de kadavers. Als stervensbegeleider voor honden staat
hij volledig buiten de gemeenschap. Hij treurt om de dieren, maar waarom
eigenlijk. “Past rouw bij wezens die niet om elkaar rouwen?” Uiteindelijk leidt
hij een manke hond, het enige wezen waar hij zich nog aan hechtte, zelf naar
zijn executie.
Na het lezen van een paar
boeken van Nobelprijswinnaar Coetzee ben ik een liefhebber
geworden van zijn werk. In ongenade vind ik tot nu toe zijn beste boek. De
dreigende sfeer, de prachtig beschreven persoonlijke dramatiek van zowel de
vader als de dochter, de soepele stijl en als achtergrond de gespleten Zuid-Afrikaanse
maatschappij maken het een moderne klassieker.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten