woensdag 15 oktober 2014

Heere Heeresma – Bevind van zaken



Het prozadebuut van Heeresma stamt uit 1963. ‘Bevind van zaken’ bevat, zoals hij zelf schrijft, acht novellen. In de verhalen draait het om de eenling. De tijd en plaats van een verhaal is vaak onduidelijk, de sfeer surrealistisch.


In het verhaal Gallico komt een jongeman vanuit de woestijn aangelopen in het gehucht Gallico. Je weet niet waar hij vandaan komt of waarheen hij op weg is. Hij trekt in bij de eigenaar van een drugstore. Later ontmoet hij een merkwaardige kunstenaar en diens dochter en gaat bij hen wonen.

Tegen de zin van vader en dochter in verlaat hij op een nacht hun huis. Hij komt aan bij een drukke verkeersweg, maar het lukt hem niet de stad te bereiken. Niemand stopt voor hem. De plaatselijke agenten kunnen niets voor hem doen. Zij mogen beslist geen mensen meenemen. Hij kan niet weg, maar mag ook niet blijven in Gallico.

In ‘In het voorbijgaan’ is de hoofdpersoon ook een jongeman. Je weet iets meer van hem: hij woont bij een hospita en heeft een kantoorbaan. Hij ontmoet een meisje aan het strand en gaat met haar mee. De kamer en het werk worden opgezegd. Zij zijn een tijdje gelukkig, tot het meisje genoeg van hem heeft. Hij valt terug in zijn oude bestaan en betrekt zijn oude kamer.

“Nauwlettend had hij rondgekeken maar er was niets veranderd. Er is trouwens weinig om te veranderen, dacht hij en stak een sigaret op. Aan zijn voeten opende zich langzaam een kloof van verveling. Hij staarde ernaar tot zijn ogen traanden, sloot ze dan, spreidde zijn armen en liet zich vallen.”

In de andere verhalen is het niet anders. De eenling verkommerd: als succesvol zakenman op de bovenste verdieping van een kantoortoren of als student verstopt in een kamer met uitzicht.

In het verhaal Franciscus en de goede god neemt een kind van twaalf het werk van de overleden vader over. Hij gaat voor een jaar de mijnen in. Zijn broer gaat terug naar het klooster om zijn studie voort te zetten.

De verkommering gaat in het verhaal 'Alg' zover dat twee mannen in een kale kamer op bed liggend overwoekerd raken met algen en hierdoor verstikken.

Deze eerste verhalen van Heeresma hebben nog niet helemaal de kracht van zijn latere werk. De sfeer is beklemmend en doet soms denken aan Bordewijk of aan de surrealistische verhalen van Hermans. De personages blijven echter vaag. Vooral als je acht verhalen achter elkaar leest, gaat het zinloze streven (of niet-streven) van de hoofdpersonen wat tegenstaan. En de relativerende humor ontbreek nog geheel. Verder is het een uitstekende debuut.

Geen opmerkingen: