Ik luister graag naar de podcasts van Teun van de Keuken. Samen met Yvette van Boven kletst hij over koken en het belang van gezond eten. En met zijn vriend Gijs Groenteman neemt hij wekelijks zowel de wereldproblematiek als het klein huiselijk leed door. In De mens is een plofkip beschrijft hij hoe de voedselindustrie ons voortdurend ongezond eten opdringt en hoe weinig de consument hiertegen bestand is. In NRC werd het boek niets minder dan een eyopener genoemd. Dan heeft volgens mij de recensent de laatste jaren onder een steen geleefd. Mij verbaasde het juist dat ik zo weinig nieuws heb gehoord. Ik luisterde het boek, omdat ik de stem van Teun van de Keuken aangenaam vind. Helaas is zijn praatstem een andere dan zijn voorleesstem. Het klinkt nogal gejaagd.
Allereerst vraagt Van de Keuken zich af waarom we allemaal zo dik zijn geworden de afgelopen decennia. Er is meer eten, maar vooral calorierijker eten beschikbaar. Het oerbrein, dat ons handelen kennelijk nog steeds dicteert, wil veel calorieën. Dit niet vanwege de smaak, maar als vulling; reserves voor als er in de toekomst minder beschikbaar is. Zo is er vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw in de voedselindustrie een wapenwedloop begonnen die aansluit bij de behoeften van dit oerbrein. Het rommelvoer bevat vooral steeds meer vet, suiker en zout. Drie ingrediënten die het lichaam nodig heeft, maar niet in die mate waarin we het nu voorgeschoteld krijgen.
Het betoog van Van de Keuken gaat hiervandaan door op hoe de voedselindustrie ons manipuleert. Het enige belang is winstmaximalisatie, meer gezonde voeding draagt hier niet aan bij, meer calorierijk, superbewerkt, voedsel wel. Consumenten staan vaak machteloos tegenover deze grote tegenspelers, die vrij kunnen opereren onder de neoliberale politiek. Het tegenargument is dat de consument de keuze heeft om dit rommelvoedsel niet te eten, maar dat hij ervoor kiest omdat het lekker is. Van de Keuken wijst dit argument van de hand. Het is niet zo dat bedrijven doen wat consumenten willen. Het is juist omgekeerd. De producten vol vet, suiker en zout worden ons opgedrongen. Wij zijn eraan verslaafd en de voedingsindustrie is onze drugsdealer. De invloed van de voedselindustrie is inderdaad gigantisch. De budgetten voor reclame zijn bijna onbeperkt. Sowieso is marketing belangrijker geworden dan het product. Veel etenswaren of zoete drankjes zijn inwisselbaar en zijn geblinddoekt niet van elkaar te onderscheiden, maar het gaat om het merk, het levensgevoel dat een product uitstraalt. Door deze macht en invloed liggen de supermarkten vol met superbewerkt voedsel. Hij noemt een percentage van 80% van het aanbod. Bovendien is zogezegd op elke hoek van de straat een vette hap te krijgen. Mensen krijgen dit voer voortdurend aangeboden en arme mensen nog meer dan rijke mensen.
De mens is een plofkip is een pamflet. Op de inhoud valt niet veel aan te merken. Van de Keuken laat zien hoe het eraan toegaat binnen de voedselindustrie. Maar ik had iets meer verdieping verwacht over wat ons voedsel precies ongezond maakt. Vet, suiker en zout zijn de boosdoeners, maar in welke mate in welk soort voedsel is dat dan? De 80% ongezonde voeding in de supermarkt is toch niet allemaal even superongezond? En betekent bewerking automatisch dat voedsel ongezonder wordt? Roomboter is een product dat niet erg is bewerkt, maar iedere dag een pakje roomboter gebruiken bij de avondmaaltijd, lijkt mij niet gezond. En alcohol, een product waar Teun van de Keuken zijn neus bepaald niet voor ophaalt, is bewezen zeer ongezond. Hoe gezonder of ongezonder is alcohol in vergelijking met andere producten, die super bewerkt zijn? Dit soort vragen komen niet voorbij in het boek. Ook bedrijven worden niet veel met name genoemd. Van de Keuken praat vooral in algemeenheden. Het maakt zijn betoog wat theoretisch, maar het is tenslotte ook een pamflet, geen wetenschappelijke studie.
Aan het eind van het pamflet klinkt Van de Keuken strijdbaar. Door de jeugd van jongs af aan meer gezond voedsel aan te bieden kan er een cultuurverandering plaatsvinden. Het draait allemaal om een gezondere voedselomgeving. Waarom wordt in Nederland op scholen geen gezamenlijke schoollunch aangeboden, zoals in de ons omringende landen wel het geval is? Maar met verwijzing naar de enorme voedsellobby en het neoliberale klimaat zakt zijn optimisme weer in; die gezondere voedselomgeving komt er gewoon niet.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten