zaterdag 20 juni 2015

Jens Christian Grondahl – Portret van een man


Van Grøndahl las ik onlangs de korte roman Dat weet je niet, die ik wat vond tegenvallen. Het recente ‘Portret van een man’ is veel beter. In ruim 350 pagina’s wordt het hele uiterlijke en innerlijke leven van een redelijk normale man op een prachtige manier weergegeven.
Het boek beslaat drie delen, waarin de man zichzelf en zijn omgeving waarneemt als 18-jarige opstandige puber, die zijn moeder verliest, als gescheiden veertiger, die nog steeds met passie het beroep van leraar uitoefent en als man van 60 op vakantie in Rome.

De drie delen of fasen hebben hun eigen karakter. De verhalen verwijzen naar elkaar. De veertiger en zestiger zien terug op gebeurtenissen van vroeger, waardoor wij meer te weten komen over hem. In het eerste deel ligt de wereld van de jongen overhoop. Op school vertelt hij niets over de ziekte van zijn moeder. Hij voelt zich veilig bij de lerares Duits, die veel belangstelling voor hem heeft. Hij wordt verliefd op haar wat obscure dochter en neemt een  impulsief besluit. Na de dood van zijn moeder houdt hij afstand tot zijn vader.

Heel mooi beschrijft Grøndahl wat hij denkt en hoe hij soms spijt heeft van zijn gedrag. Hij is dan niet in staat er iets aan te veranderen of eerlijk met zijn vader of vriendin te communiceren over wat hij precies voelt. Dit is een van de thema’s van het boek: “Wat weet je eigenlijk? Wat weet je van wat er in andere mensen omgaat?”

In het tweede deel wordt de volwassen leraar geconfronteerd met een bijzondere leerling, waar hij moeilijk toe kan doordringen. Dit verwijst natuurlijk naar zijn eigen jeugd. Hij weet eigenlijk niet of hij de juiste keuzes maakt in de benadering van de leerling. Met zijn dochter is de relatie goed, maar hij weet nooit precies hoe zij reageert op hem. Deze onzekerheid over andermans gevoelens en intenties houdt het hele boek aan. Vooral in verband met de relaties die hij heeft gehad. Deze worden uitvoerig overdacht en geanalyseerd.

Als zestigjarige is het besef van vergankelijkheid is nog sterker aanwezig dan voorheen. Hij wil zijn verjaardag niet thuisvieren bij collega’s of zijn dochter en besluit alleen naar Rome te gaan. Hij ontmoet hier een aardige jonge vrouw, waarmee hij wat dagen doorbrengt, maar vooral kijkt hij terug op zijn leven.

Hij ziet anderen die de gulden middenweg hebben gekozen en schijnbaar een gelukkig leven leiden. Zijn ex verweet hem dat hij zichzelf kwelde. Zij zag het geluk in acceptatie van jezelf: “dat is de opdracht voor iedereen.” Hij antwoordde haar: “ Maar als het nou meer zin heeft om het omgekeerde te doen? Om jezelf niet te accepteren?”

Portret van een man bevat veel van dit soort overdenkingen, maar het is vooral een verhalend boek. Langzaam wordt het hele leven van de man en zijn omgeving beschreven. Je leert hem echt door en door kennen. Het taalgebruik is helder en het verhaal sleurt je vanaf de eerste pagina mee.

Geen opmerkingen: