Deze dikke verzameling jazzverhalen en - gedichten met de titel Swingkoning werd uitgebracht ter gelegenheid van de Boekenweek 2006. Het thema was muziek. Bijna alles heb ik eerder gelezen, vaak meerdere keren. Het is opmerkelijk hoeveel je bij sommige verhalen bijna letterlijk weet te herinneren. Het lezen ervan stamt kennelijk uit een tijd dat mijn geheugen nog optimaal werkte. Of de verhalen hebben gewoon een onuitwisbare indruk gemaakt.
De herkenbaarheid kan ook te maken hebben met het autobiografisch karakter van veel verhalen. Deelder vertelde ze zelf graag tijdens interviews. Of ze zijn terug te lezen in boeken over Deelder, zoals de vorig jaar verschenen biografie De zin van het leven ben je zelf van Anton Slotboom. Een mooi voorbeeld is Deelder eerste kennismaking met de moderne jazz. Deze vond plaats in 1954. Zijn oudere zus gaf een feestje en hij mocht er tot half tien bij blijven. Er was een jongen die in Amerika was geweest, Het Beloofde Land aan de overkant van de Grote Plas. Hij had twee langspelplaten meegenomen, met jazzmuziek. Ze werden de hele avond gedraaid en de jonge Deelder was verkocht. Om half tien moest hij naar boven. “Nog uren zat ik roerloos boven aan de trap te luisteren. Tot m’n ouders thuiskwamen. Ik kon die nacht de slaap niet vatten. Tussen waken en dromen bleef ik hangen en hoorde ik Chet Baker door m’n hoofd en langs de trappen dwalen. Er werd iets bij mij wakker dat nooit meer in zou slapen.”
Dit citaat komt uit ‘Moderne tijden herleven’ dat eerder verscheen in Modern passé en ook opgenomen is in zijn bundel Jazz. Het is een van Deelders sterkste verhalen. Hij combineert erin een bezoek aan North Sea Jazz in Den Haag met vele jeugdherinneringen. Met vrienden ontdekte hij de jazz en de drugs. Op de middelbare school was één leraar met dezelfde liefde voor jazz. Bij ieder concert stond hij vooraan. Het verhaal is ook een eerbetoon aan deze leraar Engels. Muziek verbond, net als het scoren van platen. Hierbij hoorde een manier van leven, van vrijheid en passie. Het verhaal bevat daar doorheen een college moderne jazz en het is een eerbetoon aan het jazzleven in Rotterdam: zijdelings komt nog de literaire scene voorbij.
Deelder schrijft compact. Zijn proza is razendsnel. Zijn taalgebruik is aan de ene kant hoogdravend met woorden als doch, als zijnde, steevast en ongehaast en clichéuitdrukkingen als te grazen nemen, een vernietigend spoor trekken, en in ons aller mond bestorven, kouwe rillingen lopen over de rug, het behoeft geen betoog, enzovoorts. Aan de andere kant schrijft hij in korte zinnen en gebruikt hij veel spreektaal zoals: wastie dood, pleurt op, dalijk en maarrrrrr. Het is alsof je hem ergens op een barkruk uit de losse pols hoort vertellen, maar het zit bijzonder goed in elkaar. Er is over nagedacht en het verhaal heeft humor.
Andere klassiekers en favoriete verhalen van mij uit deze bundel zijn ‘Het stenen tijdperk’ (speelt in Londen), ‘Het gitaarwonder’ (over Jimi Hendrix) en ‘Vredestijd’ (over de John Lennon en Yoko Ono die een week lang in een bed lagen voor de vrede). In het laatste verhaal merkt Deelder op dat hij het verband met de wereldvrede niet zo zag, “maar het verband met de pr-afdeling van Hilton International is er in de loop der jaren alleen maar duidelijker op geworden.” Grappig is het verhaal ‘Leve De Popera!’. Hierin beschrijft hij de pogingen om zelf met een jazzband door te breken. De Popera heeft zelfs een paar singletjes uitgebracht. Het tijdperk van de elektrische gitaar was eind jaren zestig namelijk voorbij. Het was tijd voor een nieuw geluid. De band werd geen succes. Ik zag dat er op Discogs een paar singletjes van De Popera te vinden zijn tegen niet eens zulke gekke prijzen, vanaf 20 euro.
De bundel Swingkoning bevat naast verhalen volop poëzie, zoals Kutsong, Gedicht voor Chet en Change of Century - en sluit af met het ook als apart boek verschenen toneelstuk voor één persoon ‘Angel eyes’. Deelder geeft een onthutsend beeld van Chet Baker op zijn oude dag. Hij kijkt terug op een leven vol succes, verval en drugs. Er is totale verslaving en verloedering, gevangenisstraf, het afkicken en natuurlijk de jazz! Swingkoning geeft een uitstekende doorsnede van het werk van Jules Deelder. Met heel veel plezier heb ik de verhalen en gedichten herlezen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten