Boekenweekgeschenken worden in de regel slecht besproken en eerlijk gezegd heeft dit genre de laatste twintig jaar hooguit vijf titels opgeleverd die ik zelf als leestips zou aanraden. Ligt dit aan de keuze van de auteurs? De laatste twee decennia waren dit wel eens schrijvers die gekozen werden vanwege hun verdiensten in het verleden. Als eerbetoon mochten zij het geschenk schrijven. Dit leverde niet hun beste werk op; ik denk aan Jan Wolkers, Kees van Kooten, Tim Krabbé en Jan Siebelink. Ik heb ook het idee dat het formaat van ongeveer negentig pagina’s niet voor iedereen ideaal is. Bij Griet Op de Beeck had ik het gevoel dat zij een hele roman wilde proppen in haar novelle Gezien de feiten. Soms is het gewoon een kwestie van smaak en is er gekozen voor een auteur waar ik zelf weinig mee heb. Na het lezen van het geschenk van Joost Zwagerman werden mijn vooroordelen alleen maar bevestigd. En tenslotte, een auteur kan ook gewoon nee zeggen wanneer hij tijdens het schrijfproces in de gaten krijgt dat een boek gaat mislukken.
Maar nu is het tijd voor meer positieve berichten. Het geschenk van vorig jaar van Annejet van der Zijl vond ik het beste in jaren. En dit jaar is het geschenk naar mijn idee eveneens zeer geslaagd. Tot vorige week had ik nooit iets gelezen van Hanna Bervoets. Ik weet niet waarom. De recensies van zowel Ivanov (2016) als Fuzzie (2017) maakten mij nieuwsgierig. Het kwam er gewoon niet van. Dat is nu veranderd. Na een paar pagina’s van Wat wij zagen zat ik meteen midden in het verhaal. De hoofdpersoon is Kayleigh, een vrouw van in de twintig die werkt voor Hexa, een bedrijf weggestopt op een anoniem bedrijventerrein. Haar werk bestaat uit het beoordelen van aanstootgevende filmpjes op een online platform: mag het filmpje blijven staan of moet het verwijderd worden? Er zijn uitgebreide protocollen om te beoordelen wat wel en wat niet mag. Zij en haar collega’s zien allerlei extremiteiten voorbijkomen.
Bervoets begint het verhaal met een vraag: “En wat zag je dan allemaal?” Het is een vraag die Kayleigh belachelijk vaak krijgt. Zij is in gesprek met een advocaat die haar dezelfde vraag stelt. Het boek is opgezet als een monoloog aan deze persoon. Knap is dat er in de eerste alinea’s tal van dingen zitten die naar iets ergs verwijzen en waardoor je door wilt lezen. Bervoets geeft heel ingenieus de lezer gedoseerd informatie. Judith Eiselin, de recensent van de NRC, noemde de monoloog die het verhaal is, oeverloos. Dat vond ik totaal niet. Ik kon juist niet ophouden met lezen. De manier van vertellen is alledaags en zonder moeilijke zinsconstructies. Het lijkt alsof Kayleigh naast je op de bank zit en tegen je aan ouwehoert. Maar over de opbouw van het verhaal is heel goed nagedacht. In een paar duidelijke etappes werkt Bervoets met haar verhaal naar een dramatisch einde toe.
Kayleigh is inmiddels weg bij Hexa. Uit de terugblikken begrijp je dat het leven van Kayleigh niet over rozen ging. Zij koos voor dit werk omdat zij er meer kon verdienen dan bij haar vorige baantje. Zij was door een ex-vriendin in de schulden geraakt en wilde hier graag uitkomen. Bij Hexa zijn de regels streng: informatie over het platform of over hun werkwijze mag niet naar buiten komen. Telefoons zijn niet toegestaan op de werkvloer. Tegelijkertijd gaan Kayleigh en haar collega’s zich te buiten aan drank en drugs om zich staande houden bij het zien van de vloed aan schokkende beelden.
Bervoets geeft met dit verhaal een inkijk in hoe dit soort bedrijven te werk gaan. Zij heeft zich verdiept in het onderwerp en noemt achterin het boek haar bronnen. Daarnaast is het een psychologisch portret van wat het doet met de mensen die er werken. De vriendenclub die ontstaat en waar Kayleigh mee optrekt is vrij divers, maar allemaal lijken ze beschadigd te zijn. Deze bijfiguren worden overigens niet heel erg uitgewerkt. Bervoets focust op de hoofdpersoon. Kayleigh krijgt een relatie met een van haar collega’s. Het verhaal wordt hiermee ook een intense liefdesgeschiedenis. Op een gegeven moment verschuift het perspectief naar hoe haar collega’s naar de wereld kijken. Elementen uit wat zij te zien krijgen tijdens hun werk nemen zij hierin mee. Kayleigh luistert met verbazing naar de obscure theorieën die ook haar vriendin beïnvloeden. Zij vraagt zich langzaamaan af of zij het zelf nog allemaal zo helder ziet.
Al deze elementen vormen in Wat wij zagen een afgerond geheel. De spanning blijft het hele verhaal door voelbaar. De thema’s zijn actueel en het boek geeft stof tot nadenken. Kortom, de Boekenweek van 2021 heeft een uitstekend Boekenweekgeschenk opgeleverd. Een van de doelen van dit geschenk is om lezers kennis te laten maken met het werk van een schrijver. In mijn geval is dat goed gelukt. Ik ga beslist meer lezen van Hanna Bervoets.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten