Nadia de Vries – Overgave op commando

 

Overgave op commando is de tweede roman van Nadia de Vries en is even beklemmend en goed geschreven als haar romandebuut De Bakvis. Het is een korte roman, maar in die 150 pagina’s roept De Vries een heel leven op; haar hoofdpersoon Schelvis groeit op in een kustdorp met 2.000 inwoners, die of in de fabriek of in het distributiecentrum werken. Schelvis woont bij haar moeder die vooral druk bezig is mannen te ontvangen in haar slaapkamer. Zij wordt aan haar lot overgelaten en sluit zich aan bij andere outsiders uit het dorp. Zij wil dolgraag bij een groep horen, maar wordt in haar verdere leven dikwijls uit een groep verstoten of zij kiest er zelf voor om weg te gaan om weer greep op haar leven te krijgen.

Op de eerste pagina’s reflecteert de hoofdpersoon op haar leven en toont zij mededogen met haar dorpsgenoten. ‘Mijn oude vrienden waren gewonde mensen. Ze relativeerden de zaken door de lens die hun was aangeleerd. Spot was de taal waarin ze het leven prezen, het leven alsook de mensen erin, en als hun kameraad genoot ik geen uitzondering op de minachting die ze voor anderen hadden. Mijn vrienden leerden me wat rancune was. En manipulatie. Tot mijn spijt ben ik een volgzaam dier dat gedijt bij heldere instructies. Een verteller of een illusionist kan me alles laten doen wat hij wil.’ 

 

De roman bestaat uit twee delen. In het eerste deel vertelt zij over haar jeugd en over de vriendengroep waar zij bij aangesloten is. Wat voor anderen deels spel is, is voor haar echt en een middel om in de smaak te vallen bij die ene jongen. Dat er grenzen worden overschreden beseft zij niet, haar morele kompas werkt niet. Zij dacht de gelijke te zijn van haar vrienden, maar het geweld keert zich juist tegen haar. In het tweede deel heeft zij het dorp en haar moeder, die nauwelijks een rol speelt in het boek, verlaten. Zij heeft iets van een gewond dier, heeft geen geld, geen werk en geen huis. Veel heb je dan niet meer te kiezen, lijkt het.

 

Op de achterflap staat dat het verhaal gaat over het verschil tussen mensen die hun lot mogen kiezen en mensen die hun lot ondergaan. Schelvis behoort niet tot de eerste categorie. Zij ontmoet een groep idealisten, die in een kraakpand wonen. Zij hebben ook weinig geld, maar lijken in het geheel niet op de vriendengroep uit haar dorp. Als zij erachter komen welk werk zij doet - om in leven blijven - wordt zij gestraft. Zij dient ermee het verderfelijke kapitalisme en is daarom onderdeel van een systeem dat niet deugt. Schelvis ondergaat het, zoals zij eerder andere vernederingen heeft ondergaan.

 

Het mooie van Overgave op commando is dat alles klopt in deze roman, die tegelijkertijd uiterst tragisch en zeer geestig is. De Vries hanteert een feilloze stijl met eenvoudige middelen. Iedere zin loopt gesmeerd en toch gaat er iets buitengewoons van uit. ’De logistiek van een nieuw leven aangaan had ik enigszins onderschat. Het leven in de stad is duur, en een veelheid aan gebouwen en adressen betekent nog niet dat er voor iedereen een huis is. De eerste weken na mijn aankomst zat er niets anders op dan op straat te slapen.’ Dit is slechts één voorbeeld van een mooi begin van een alinea, het boek staat vol met dit soort zinnen. In plaats van meer te citeren, raad ik iedereen aan dit boek direct te gaan kopen en te gaan lezen.