Simon Vestdijk – De zwarte ruiter

 

De zwarte ruiter uit 1940 is de kortste roman van Vestdijk. Je kunt het ook een novelle noemen, maar het boek is opgenomen in de Verzamelde Romans, als deel 11. Het is een van de mindere romans van Vestdijk. Het verhaal is wat onbegrijpelijk, zowel qua gebeurtenissen als wat de hoofdpersoon drijft. Deze is op de eerste pagina’s op weg naar een boswachterswoning. Via bemiddeling van vrienden heeft hij van de kasteelheer, die teruggetrokken leeft, toestemming gekregen om in zijn bos te jagen. Dan ziet hij een man te paard rijden, de zwarte ruiter: zinsbegoocheling of niet? Later blijkt dat de ruiter is verbonden met een legende.

 

De jager en verteller van het verhaal is een uiterst vervelende figuur. Hij is arrogant en bekijkt vol minachting het boswachtershuisje en zijn bewoners. Met de kasteelheer Raecke heeft hij nog geen kennis gemaakt. Het kasteel en de omgeving zijn voor hem verboden terrein. Toch gaat hij er heen en bespied op afstand het huis en de bewoners. Dit is een typisch Vestdijk-thema: verboden plekken en voyeurisme. Op basis van het uiterlijk van Raecke en een vluchtige ontmoeting ontwikkelt hij een grote afkeer van hem, die bij een tweede ontmoeting verder toeneemt. Hij noemt hem inhoudsloos en denkt: “Ik had mij vergist: van dichtbij, en bij daglicht, was hij geen beursspeculant. Hij was het ook niet geweest. Het was erger dan dat.”

 

Ondertussen heeft de ik-figuur kennis gemaakt met de jonge dochter van Raecke. Hij beschouwt haar als zijn partner in crime, maar doet dan weer zeer onaardig tegen haar. Het meisje loopt mank en heeft een fascinatie met vuur, die door hem wordt gedeeld. Hij steekt een stuk heide in brand, waardoor het meisje opschrikt en snel weg hinkt. Dit is een nogal raadselachtige actie, die je kunt zien als wraak op de kasteelheer, maar wat is hem feitelijk aangedaan dat hij tot zo’n wandaad over gaat? Later verklaart hij aan Raecke dat hij hiermee de zwarte ruiter wilde oproepen. De dochter vangt het verhaal van de zwarte ruiter op en raakt erdoor geobsedeerd.

 

Aan het eind van het verhaal vindt er een tweede brandstichting plaats, met dramatische gevolgen. Vestdijk weet hier het verhaal nog even op te tillen naar een hoger niveau, maar de roman valt over het algemeen tegen. Desondanks zitten er sterke dialogen in, zoals tussen de verteller en de vrouw van Raecke. Vestdijk weet ook goed een geheimzinnige sfeer te creëren en het begin van de roman is geslaagd. Maar het verhaal als geheel is te rommelig en ongeloofwaardig.