Ik lees veel Tsjechische literatuur maar van Pavel Kohout had ik niet eerder gehoord, voordat ik deze leestip kreeg, De beulse is een uiterst merkwaardig, wreed en humoristisch boek. Kohout is geboren in 1928. Hij is journalist, theatermaker en schrijver. Hij was als dissident betrokken bij de Praagse Lente en medeoprichter van de protestbeweging Charta 77. Later moest hij emigreren naar Oostenrijk. Nu woont hij zowel daar als in Tsjechië.
Kohout heeft hij een breed oeuvre: veel toneelteksten, maar ook korte verhalen, poëzie, non-fictie, detectives en meer. De beulse uit 1978 is een van zijn bekendste romans. De vertaling is van Jeanne E. Van Tol. In de colofon staat naast Katyňe als oorspronkelijk titel ook Die Henkerin als oorspronkelijke uitgave. Ik denk daarom dat dit een vertaling uit het Duits is. Maar ongeacht uit welke taal het boek is vertaald, het leest heel soepel en natuurlijk.
Het eerste merkwaardige van De beulse is het onderwerp. Het verhaal speelt op een opleidingsinstituut voor beulen. Uit vooral het begin van het boek spreekt de verteller een grote bewondering uit voor dit vak. In een kort voorwoord wordt gewezen op het verdwijnen van allerlei kleine beroepen door monopolisering en collectivisering, waarmee onvervangbaarder ervaringen verloren gaan. De schrijver vreest dat dit misschien ook voor de beul zal opgaan. “Graag zou ik mijn bescheiden aandeel ertoe bijdragen dat wij niet op een morgen wakker worden in een wereld zonder beulen.”
Hoofdpersoon van het verhaal is Lizinka Tacheci. Zij is een jong meisje en afgewezen voor al diverse opleidingen. Haar moeder doet er alles aan haar toch een mooie studie binnen te loodsen. Zo komt zij terecht bij dit nieuwe instituut, waar zij door de oprichter, de heer Wolf, wordt verwelkomd. Hij ziet haar als de eerste opgeleide beulse ter wereld. Lizinka is dan wel het belangrijks personage, maar in het hele boek zegt zij geen woord. Zij is mysterieus mooi en de een na de andere man wordt verliefd op haar. Wat er in haar opgaat en wat zij bijvoorbeeld vindt van het vak van beul, daar kom je als lezer niet achter.
Sowieso kun je bij het lezen van dit boek morele bedenkingen achterwege laten. Met veel smaak worden allerlei worgtechnieken en martelmethode uitgebreid besproken. Bij een goed uitgevoerde onthoofding is iedereen verrukt. De terechtgestelden worden consequent klanten genoemd. De oprichters van deze nieuwe opleiding begrijpen wel dat zij niet te veel in oog moeten lopen en gebruiken een soort geheimtaal om hun vakken en lesmethoden aan te duiden. Zij genieten ook bescherming van iemand die de dokter genoemd wordt. Dit is een geheimzinnige figuur die achter de schermen aan wat touwtjes trekt en Wolf zo nodig weet te redden uit penibele situaties. Hij is vaak aanwezig bij executies. Zijn liefde voor het terechtstellen en martelen gaat behoorlijk ver. Hij organiseert avondjes waarbij uniek filmmateriaal wordt gedeeld.
Vol zwarte humor zijn de passages waarin zij uitgebreid hun opleidingsprogramma opstellen. In het boek zijn diverse schema’s opgenomen met het curriculum. Er staan vakken gepland als hangtheorie, terechtstelling met het rad, gaskamer 1 (individueel) en wetsproblematiek van het folteren. Vaak citeren de leraren uit de rijke literatuur van het terechtstellen. De acht leerlingen vormen ook een bijzonder gezelschap: er zit een tweeling bij, een jongen met een bochel, een nazaat van de beroemde familie van scherprechters en natuurlijk de naïeve Lizinka.
Kohout heeft een bijzondere manier van vertellen. Hij breekt bijvoorbeeld dialogen halverwege af om een handeling te beschrijven en hoofstukken eindigen midden in een zin. Wat hij ook goed doet is een verhaal op een hoogtepunt onderbreken om terug te springen naar een eerdere gebeurtenis of om totaal onverwachts een zijpad in te slaan. Bijna alle personages hebben een ingewikkelde achtergrond. Met smaak beschrijft Kohout de soms bizarre gebeurtenissen uit hun levens. Vaak hebben deze te maken met geheime diensten, landverraad en allerlei seksuele escapades. De seksuele voorkeuren van de personages wordt uitvoerig uit de doeken gedaan. Een van de docenten is verliefd op Lizinka en tracht haar te ontmaagden tijdens een illegale worging. Het gaat anders dan gepland.
Sommige passages zijn wat onsmakelijk, maar Kohout schrijft het zo gewoon op dat het geheel wat slapstickachtig aandoet. De beulse is kortom een uniek boek, met niets te vergelijken. Ik ben erg nieuwsgierig geworden naar het andere werk van Pavel Kohout.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten