Paulien Cornelisse – Japan in honderd kleine stukjes

Paulien Cornelisse is schrijfster en cabaretière, maar zij is vooral bekend van de televisie. Ik heb erg genoten van haar programma Tokidoki, waarin zij de kijker rondleidt door het opmerkelijke Japan. Zij maakt geen grote verhalen over de geschiedenis of over de politiek van Japan, maar zoekt het in kleine bijzonderheden in de Japanse samenleving. Binnenkort begint een tweede reeks. 

Japan in honderd kleine stukjes sluit precies aan op de stijl van haar programma’s. Stukjes zijn het, met de nadruk op de Japanse taal. Zij legt bijvoorbeeld uit hoe het zit met de l en de r. Het Japans heeft een klank die tussen deze letters in zit, een r waarmee je je tong tegen je gehemelte moet laten flappen. Net zo moeilijk als het voor Japanners is onze r uit te spreken, zo moeilijk is het voor Nederlanders om de Japanse r uit te spreken. Heel grappig is het stukje over onomatopeeën, woorden die een geluid weergeven. Saku saku is knapperig eten, shaki shaki is meer sappig eten. Je hebt er meteen een gevoel bij. Maagproblemen druk je uit met het woord goro goro. 

Taal was altijd al erg belangrijk in Japan, bijvoorbeeld poëzie als onderdeel van de oude Japanse hofcultuur. Ogura Hyakunin is een beroemde bundel gedichten, samengesteld door een adellijke dichter. “Hij was hoofd van het Keizerlijk Bureau voor Poëzie. Laat dit even op je inwerken. Het Keizerlijk Bureau voor Poëzie.”

Het Japans kent drie schriften. Het moeilijkste is kanji. Cornelisse oefent nog  dagelijks woorden in het kanji, waarschijnlijk voor de rest van haar leven. Al vroeg begon haar liefde voor Japan, zoals met een gummetje van Bobby en Kate, een hondje en een poesje, made in Japan. De geur van dat gummetje vindt zij later terug in Japan. Iets wat heel onnatuurlijk lijkt bestaat dus echt in Japan.

Tussen de anekdotes door geeft zij voorbeelden van wat Japans is. Hard werken, niet in opstand komen, altijd beleefd blijven en je vormen naar de groep zijn terugkerende eigenschappen. Van dat laatste is zwart haar een wonderlijk voorbeeld. Er is weinig tolerantie voor afwijkende kleuren haar. Scholen controleren soms of het haar van kinderen wel zwart genoeg is. In 2018 leidde dit tot een rechtszaak. Een school verplichtte een leerlinge waarvan het haar niet zwart genoeg was, om haar haar zwart te verven.

Japan in honderd kleine stukjes is geen dik boek. Je leest het in twee uur uit, en dan wil je eigenlijk meer Japan. Dat is het enige wat jammer is aan dit boekje. Tot slot nog één opmerkelijk verhaal. Japanners zijn extreem attent en denken dat buitenlanders dat ook zijn. De bollenvelden in Nederland zien sommige Japanners als een teken van gastvrijheid. Bollen worden niet gekweekt voor de verkoop maar ter verwelkoming van de toeristen.