Jaap Robben - Zomervacht

Met ‘Birk’ schreef Jaap Robben een bestseller. Deze tweede roman doet het ook bijzonder goed, zowel qua verkoop als bij de recensenten. De hoofdpersoon van waaruit het verhaal verteld wordt is de dertienjarige Brian. Hij woont met zijn vader in een caravan ver buiten de stad. Zijn moeder ziet hij niet meer. Wel gaat hij met zijn vader af en toe op bezoek bij zijn gehandicapte broer, de zestienjarige Lucien. Hij woont in een tehuis. Deze zomer, het is snikheet, wordt aan vader gevraagd zijn oudste zoon een aantal weken in ‘huis’ te nemen. Hij zegt pas ja als hij hoort dat er een financiële vergoeding tegenover staat.

Vanaf de eerste pagina’s van ‘Zomervacht’ is duidelijk dat de vader van Brian niet de persoon is om deze verantwoordelijkheid op zich te nemen. Hij is een sjacheraar en een zuiplap. Wanneer hij te weinig geld heeft voor een paar boodschappen en hier op wordt aangesproken is hij diegene die verontwaardigd is. Met bravoure en een beetje dreigen komt hij vaak weg uit dergelijke situaties. In zijn wereldbeeld heeft de ander het altijd gedaan. De vader is een irritante eendimensionale mens.

Hiertegenover staat zijn zoon Brian. Hij voelt zich wel verantwoordelijk voor anderen. Hij is erg volwassen voor een jongen van dertien en kent de wetten die gelden binnen de wereld waarin hij en zijn vader verkeren. Wanneer er een huurder op het terrein komt wonen, in een gammele caravan, weet hij deze rijk uitziende man slim een poot uit te draaien. Bij het overdragen van de huur aan zijn vader houdt hij meteen twintig euro achter. Zoals hij van zijn vader heeft geleerd, moet je altijd eerst aan jezelf denken.

Brian richt zich op de zorg van zijn broer. Pa is ondertussen hele dagen de hort op, zogenaamd om geld te verdienen. Hij heeft nog wat uitstaan bij twee broers die het terrein beheren. Brian kan het niet alleen aan. Hij vergeet medicijnen te geven, maar hij ontwikkelt ook een eigen beeld over de toestand van zijn broer over wat wel en niet goed voor hem is. Medicijnen houden hem rustig, maar een stuk samen wandelen doet Lucien ook goed.

Net zoals in de roman ‘Birk’ speelt het verhaal zich hier af in een kleine, beklemmende wereld. Brian moet schipperen tussen zijn vader en de hulp die hij zou kunnen vragen aan de huurder of aan de twee, nogal louche eigenaren van het terrein. Zijn vader verbiedt hem met hen om te gaan. Hij wil een soort controle houden, maar is zelf meestal afwezig. En wanneer hij er is gaat het mis.

De enige ontsnapping die Brian heeft is een meisje dat hij heeft leren kennen in het tehuis van zijn broer. Selma is negentien en wil vriendjes met hem worden. Brians hoofd slaat hiervan op hol. Het is een totaal verboden gebied. Hij weet dat, maar gaat toch op zijn brommer naar Selma toe. Zo speelt Robben in het hele verhaal met het net wel of net niet overschrijden van grenzen. Brian is hierdoor, in tegenstelling tot de vader, een boeiende persoonlijkheid geworden.

Eerst had ik wat moeite in het verhaal te komen. Sommige passages klinken wat ongeloofwaardig. Ik kan mij bijna niet voorstellen dat een instelling zomaar de zorg over een zwaar gehandicapte jongen, die bovendien als gevaarlijk voor zijn omgeving te boek staat, overdraagt aan een man als de vader van Brian. Op zijn minst zou iemand vanuit het tehuis een bezoek afleggen aan het gezin.

Los hiervan schrijft Robben uitermate boeiend. Juist door de beperking van het aantal personages en de plek waar het verhaal zich afspeelt weet hij telkens de spanning op te voeren. Je voelt natuurlijk dat het fout moet gaan. De roman zit heel ingenieus in elkaar in de zin dat bijna alle zaken die voorbijkomen, voorwerpen die genoemd worden, later terugkeren. Er valt nergens zomaar een mus van het dak. De spullen die de huurder bijvoorbeeld uit zijn auto laadt keren terug: een klok, een koffiezetapparaat, een aquarium. Bij het laatste is de symboliek van een afgesloten leefwereld overduidelijk. De huurder zet het ding pontificaal in zijn gehuurde caravan. Hij wordt door de vader van Brian bedreigd. Dat het aquarium aan diggelen gaat ligt erg voor de hand.